Τα κυριότερα σημεία της έκθεσης του Bellagio για την Υγιή Γεωργία, την Υγιεινή Διατροφή και τους Υγιείς Ανθρώπους

Artemis P. Simopoulos¹, Peter G. Bourne², Ole Faergeman³,

 

¹Κέντρο Γενετικής, Διατροφής και Υγείας, Ουάσιγκτον, DC ΗΠΑ

²Κολλέγιο Green Templeton, Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, Ηνωμένο Βασίλειο

³Τμήμα Παθολογίας και Καρδιολογίας, Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Aarhus Sygehus,

Aarhus, Δανία

Εισαγωγή

Η συνάντηση με τίτλο Υγιής γεωργία, Υγιεινή διατροφή και Υγιείς άνθρωποι έλαβε χώρα στο Rockefeller Foundation, στο Bellagio Center στην Ιταλία, το χρονικό διάστημα 30 Οκτώβριου -1 Νοέμβριου, 2012. Η συνάντηση χρηματοδοτήθηκε από το Κέντρο για τη Γενετική Διατροφή και την Υγεία, το Ίδρυμα Ροκφέλερ, το Green Templeton College του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, το WK Kellogg Foundation, το Ινστιτούτο Υγείας, Nutrilite Υγεία, το Health Studies Collegium, το Hellenic American University και την Ελληνοαμερικανική Ένωση. Το επίκεντρο της συνάντησης ήταν η εφαρμογή του σχεδίου δράσης για μία υγιή γεωργία, υγιεινή διατροφή και υγιείς ανθρώπους, το οποία είχε αναπτυχθεί κατά τη συνεδρίαση για μία Υγιή γεωργία, Υγιεινή διατροφή και Υγιείς ανθρώπους, που πραγματοποιήθηκε στην Αρχαία Ολυμπία στην Ελλάδα, από τις 5 μέχρι τις 8 Οκτωβρίου,  2010 .

Η συνάντηση στο Bellagio ήταν βασισμένη σε επιστημονικά δεδομένα, αλλά με γνώμονα την πολιτική. Υπήρξαν 19 συμμετέχοντες από 9 χώρες, συμπεριλαμβανομένων διακεκριμένων ιατρών, διατροφολόγων, γεωπόνων, οικονομολόγων, πολιτικών  εμπειρογνωμόνων, δικηγόρων, εκπρόσωπων της βιομηχανίας και εκπροσώπων από το United States Agency for International Development (USAID), την Παναμερικανική Οργάνωση Υγείας (Panamerican Health Organization, PAHO), καθώς και το Ίδρυμα WK Kellogg Foundation. Αυτός ο διεθνής αστερισμός της τεχνογνωσίας παρείχε μια θαυμάσια ευκαιρία για εις βάθος συζήτηση των πιο πρόσφατων επιστημονικών στοιχείων σχετικά με την αειφόρο γεωργία και την ασφάλεια της διατροφής για την υγεία.

Η ευρεία, συνολική ανησυχία της ομάδας ήταν σχετικά με την υγεία του ανθρώπου, ιδίως της υγείας των παιδιών, με την κοινωνική οικονομία, καθώς και με τα οικοσυστήματα του  πλανήτη. Ο τρόπο ζωής μας -συμπεριλαμβανομένου του που ζούμε, τα επίπεδα δραστηριότητας μας, την οικονομική ευημερία και την έκθεση στο στρες- επηρεάζει την ανθρώπινη υγεία. Είμαστε, επίσης, ενταγμένοι σε ευρύτερα συστήματα των πολιτισμών της γεωργίας, των τροφίμων και τις αλυσίδες εφοδιασμού τροφίμων, που μπορεί να αυξήσουν καθώς και να μειώσουν τις πιθανότητές μας για να γίνουμε και να διατηρηθούμε υγιείς. Την ίδια στιγμή που μερικά παιδιά λιμοκτονούν, άλλοι (μερικές φορές στις ίδιες κοινωνίες) είναι επιρρεπείς στην παχυσαρκία και άλλες χρόνιες παθήσεις που προκύπτουν από την περιεκτικότητα των τροφίμων σε θρεπτικά συστατικά.

Ενώ πολλές ουσίες στη διατροφή μπορεί να επηρεάσουν την υγεία, η συνάντηση επικεντρώθηκε κυρίως στα στοιχεία εκείνα για τα οποία τα επιστημονικά στοιχεία δείχνουν ότι η σύνδεση είναι ισχυρότερη και όπου ο αντίκτυπος για την επιδημία των μη μεταδοτικών ασθένειων (NCDs) σε όλο τον κόσμο είναι μεγαλύτερος.

Στόχοι

1. Να αναπτυχτούν στρατηγικές που θα μεταφράσουν την τρέχουσα κατάσταση των επιστημονικών γνώσεων σχετικά με τη διατροφή σε συγκεκριμένες παρεμβάσεις που θα οδηγήσουν τους ανθρώπους στο να έχουν ποιο υγιεινή διατροφή.
2. Οι Αγρονομικές, διατροφικές και ιατρικές επιστήμες δεν θα πρέπει να είναι υποταγμένες στα συμφέροντα των επιχειρήσεων.

Η συνάντηση επικεντρώθηκε στα ακόλουθα ζητήματα:

1. Η γεωργία με προσανατολισμό στην Υγεία είναι απαραίτητη για την προσαρμογή της αλυσίδας τροφίμων στην εξάλειψη κρίσιμων ελλείψεων και ανισορροπιών (π.χ. αλλαγή της σίτισης των ζώων για να εξισορροπήσουν την αναλογία ωμέγα-6/ωμέγα-3 λιπαρών οξέων, την μείωση της υπερβολικής παραγωγής του σιροπιού καλαμποκιού υψηλής περιεκτικότητας σε φρουκτόζης (High Fructose Corn Syrup, HFCS) ).
2. Οι Αγρονομικές, διατροφικές και ιατρικές επιστήμες θα πρέπει να είναι ανεξάρτητες από τα συμφέροντα των επιχειρήσεων.
3. Η ανάγκη για νέες μορφές γεωργίας, όπως η αγρο-οικολογία και η αστική γεωργία.
4. Οι μελλοντικές διατροφικές οδηγίες πρέπει να βασίζονται στις οικολογικές (συμπεριλαμβανομένων των κλιματολογικών), καθώς και τις διατροφικές επιστήμες.
5. Η διατροφική έρευνα πρέπει να είναι η βάση των  επιστημών έρευνας τροφίμων και όχι το αντίστροφο, όπως είναι τώρα.

Συμπεράσματα

• Η καλή υγεία απαιτεί τρόφιμα καλής ποιότητας. Η πρόσβαση στην βέλτιστη διατροφή και την υγεία αποτελούν θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα. Ισχύουν για όλους μας, πλούσιους και φτωχούς, νέους και γέρους.
• Ο υποσιτισμός παραμένει κοινός. Ένας στους επτά ανθρώπους υποσιτίζονται λόγω φτώχειας. Οι φτωχοί ζουν σε φτωχές χώρες, αλλά επίσης ζουν και σε πλούσιες χώρες με μεγάλες ανισότητες στην κατανομή του πλούτου. Οι φτωχοί έχουν περιορισμένες επιλογές και διαθεσιμότητα τροφίμων. Σε αντίθεση, οι εύποροι υποφέρουν από υπερσιτισμό, έχοντας μια ευρεία επιλογή τροφίμων τόσο με χαμηλή όσο και με υψηλή θρεπτική αξία, αλλά ανεπαρκή γνώση ή καθοδήγηση από τις αρχές προκειμένου να αποφευχθεί η υιοθέτηση διατροφικών συνηθειών που επηρεάζουν αρνητικά την υγεία τους.
• Ο υποσιτισμός είναι ένα κοινωνικό ζήτημα, και μάλιστα γιγαντιαίο. Τα τελευταία 30 χρόνια έχει πραγματοποιηθεί δραματική αύξηση της οικονομικής και γεωπολιτικής ισχύος των αναδυόμενων αγορών – όπως η Βραζιλία, η Κίνα, η Ινδία, η Ινδονησία, το Μεξικό, τη Ρωσία, τη Νότια Αφρική – ενώ το μέγεθος των προβλημάτων διατροφής και υγείας που αντιμετωπίζουν οι εν λόγω χώρες σύντομα θα υπερβαίνει αυτό των πλούσιων χωρών. Στα προβλήματα αυτά προστίθενται οι διαρκώς αυξανόμενες χρόνιες μη μεταδοτικές ασθένειες των εύπορων αλλά και τις μολυσματικές ασθένειες των φτωχών. Οι διατροφικές επιλογές που γίνονται από τους πλούσιους σε αυτές τις χώρες θα έχουν μια σταθερά αυξανόμενη αρνητική επίδραση στην υγεία των πληθυσμών τους. Υπάρχει μια ευκαιρία για να αποφευχθεί αυτό
• Ο υποσιτισμός είναι επίσης συνάρτηση του τι τρόφιμα επιλέγουν να παράγουν, πώς τα παράγουν, και το αν και πώς θα τα καταστήσουν διαθέσιμα σε όλους μας. Οι αγρότες, η βιομηχανική γεωργία, μεταποίηση τροφίμων και η διανομή επηρεάζουν βαθιά τα οικοσυστήματα και το κλίμα και αποτελούν σημαντικούς παράγοντες στην οικονομική  δραστηριότητα και τα χρηματοπιστωτικά μας συστήματα. Οι «παίκτες» αυτοί επίσης καθορίζουν άμεσα την ποιότητα των διατροφικών μας επιλογών.
• Η καλή διατροφή και ο υποσιτισμός είναι έννοιες κατανοητές από τους επιστήμονες, και θα πρέπει να παίζουν καθοριστικό ρόλο στην υιοθέτηση πολιτικών για τη διατροφή, την οικολογία και γεωπονία από τις κυβερνήσεις.
• Οι κυβερνήσεις επηρεάζονται σε διαφορετικό βαθμό από τα εταιρικά συμφέροντα. Το έργο των ηγετών των κυβερνήσεων είναι να εφαρμόσει τις πολιτικές για τα τρόφιμα και τη διατροφή με τον κατάλληλο σεβασμό στην παράδοση του πολιτισμού και της γεωργίας, καθώς και στη βιομηχανία τροφίμων.
• Προσθέτοντας τις δυσκολίες της διαμόρφωσης πολιτικής, ο γυάλινος πύργος της ανόθευτης πανεπιστημιακής έρευνας δεν υφίσταται πλέον. Η βιομηχανία τροφίμων, συμπεριλαμβανομένων της γεωργίας πραγματοποιεί επίσης έρευνα, συμβάλλει και επηρεάζει την έρευνα που διεξάγεται στα πανεπιστήμια και εκμεταλλεύεται δικαιολογημένα τα αποτελέσματα της έρευνας για την επιλογή του τι θα παράγει και διάθέσει στην αγορά. Όλες αυτές οι διάφορες περιπλοκές εξακολουθούν να επηρεάζουν, αν δεν ορίζουν, τις συζητήσεις για τη διατροφή και την υγεία του ανθρώπου.
• Οι Χρόνιες μη μεταδοτικές ασθενειες, όπως η αθηροσκλήρωση, ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, η παχυσαρκία, οι ασθένειες του αναπνευστικού συστήματος, καθώς και ορισμένες μορφές καρκίνου είναι κοινές στις πλούσιες χώρες και σε αύξηση στις χώρες που βρίσκονται στο δρόμο για την ευημερία. Όλες αυτές οι καταστάσεις είναι περισσότερο ή λιγότερο εξαρτώμενες  από το τι τρώμε και οι συζητήσεις σχετικά με τη σχέση της διατροφής  για την πρόληψη της εμφάνισης ασθενειών είναι σχεδόν αμέτρητες. Μερικά από αυτές είναι, ωστόσο, επιστημονικά καλά τεκμηριωμένες από μελέτες σε πολλά διαφορετικά επίπεδα που αφορούν τη διατροφή.
• Καλά σχεδιασμένες επιδημιολογικές μελέτες έχουν τεκμηριώσει τις επιδράσεις των μικροθρεπτικών συστατικών στην υγεία. Η βιταμίνη D είναι ένα παράδειγμα. Επίσης πολλές μελέτες έχουν εστιάσει στις  τρείς κυριότερες πηγές ενέργειας από τα τρόφιμα: τους υδατάνθρακες, τα λίπη και τις πρωτεΐνες. Η συζήτηση που ακολουθεί είναι μια προσπάθεια για να κατανοήσουμε τις πτυχές αυτού του συγκεκριμένου κλάδου της διατροφικής έρευνας που σχετίζονται με την πολιτική.
• Η προαγωγή της επιστήμης έχει παράσχει πειστικά στοιχεία ότι η παροχή των τροφίμων που βασίζεται αποκλειστικά στο θερμιδικό περιεχόμενο δεν επαρκεί για να παρέχει καλή υγεία και διατροφή. Αντιθέτως, η επιλογή των υδατανθράκων, λιπών και πρωτεϊνών επηρεάζουν τον κίνδυνο εμφάνισης ασθενειών. Ακόμη και η παχυσαρκία δεν είναι ένα  απλό αποτέλεσμα της θερμιδικής πρόσληψης. Αυξανόμενα στοιχεία, για παράδειγμα, υποδηλώνουν ότι μεγάλες ποσότητες πρόσληψης ενός σακχάρου όπως η φρουκτόζη σε επεξεργασμένα τρόφιμα και ποτά μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο για την ανάπτυξη διαβήτη και ηπατικής νόσου. Οι αρνητικές επιπτώσεις της υπερβολικής κατανάλωσης ζάχαρης ήταν γνωστές για περισσότερο από πενήντα χρόνια, αλλά έως σήμερα δεν έχουμε καταφέρει να παρέμβουμε καταλλήλως.

II. Ειδικά συμπεράσματα

Α. Φρουκτόζη από πρόσθετα σάκχαρα

• Η φρουκτόζη είναι ένας μονοσακχαρίτης που βρίσκεται στο μέλι, τα ώριμα φρούτα και τα λαχανικά. Η επιτραπέζια ζάχαρη είναι η σακχαρόζη, ένας δισακχαρίτης που αποτελείται από φρουκτόζη χημικώς συζευγμένη με γλυκόζη, έναν άλλο μονοσακχαρίτη. Πηγές φρουκτόζης είναι το ζαχαροκάλαμο, τα ζαχαρότευτλα και το καλαμπόκι. Πρόκειται για μια αποτελεσματική και χαμηλού κόστους γλυκαντική ουσία, και είναι ως εκ τούτου χρησιμοποιείται ευρέως σε τρόφιμα και ποτά (σιρόπι καλαμποκιού υψηλής περιεκτικότητας σε φρουκτόζης, HFCS). Εμφανίζει δε εξαρτησιογόνο δράση, γεγονός που καθιστά δύσκολο για τους ανθρώπους να την μειώσουν ή να εξαλείψουν από τη διατροφή τους.
• Η πρόσληψη ζάχαρης και γλυκαντικών που περιέχουν φρουκτόζη έχει αυξηθεί σημαντικά σε πολλές χώρες σε όλο τον κόσμο. Η Αμερικανική Εθνική Μελέτη για την Υγεία και τη Διατροφή (National Health and Nutrition Examination Survey, NHANES), για παράδειγμα, ανέφερε ότι περίπου το 15% των Αμερικανών καταναλώνουν περισσότερο από το 25% της ενέργειάς τους από πρόσθετα σάκχαρα. Η ετήσια κατανάλωση πρόσθετων σακχάρων στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι περίπου 35 kg/κάτοικο ή περίπου το ένα έκτο της ενέργειας από την τροφή.
• Υπάρχουν αυξανόμενα στοιχεία από πειραματικές και κλινικές μελέτες ότι η κατανάλωση πρόσθετων σακχάρων όχι μόνο αυξάνει το γνωστό κίνδυνο τερηδόνας, αλλά και τον κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου, μη αλκοολικής λιπώδους νόσου του ήπατος, παχυσαρκίας,  διαβήτη, και, ενδεχομένως, ακόμη και καρκίνο. Ενώ ορισμένες αρχές, κυρίως αυτές που χρηματοδοτούνται από τη βιομηχανία τροφίμων, υποστήριζαν ότι οι υψηλές ποσότητες των προστιθέμενων σακχάρων σε τρόφιμα και ποτά μπορούν να συμβάλουν σε κινδύνους για την υγεία μόνον ως συνέπεια της περιεκτικότητάς τους σε θερμίδες, υπάρχουν αυξανόμενα επίσης στοιχεία ότι η φρουκτόζη μπορεί να έχει συγκεκριμένη δράση στην πρόκληση λιπώδους ήπατος (το οποίο μπορεί να εξελιχθεί σε κίρρωση του ήπατος), υψηλών τριγλυκεριδίων στο αίμα (που μπορούν να συμβάλουν σε ανάπτυξη καρδιαγγειακών παθήσεων), στην ινσουλινοαντίσταση (που οδηγεί σε διαβήτη τύπου 2), και αυξημένη όρεξη (η οποία προφανώς μπορεί να οδηγήσει σε παχυσαρκία). Η παχυσαρκία η ίδια άλλωστε, προάγει την καρδιαγγειακή νόσο, τον σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 και ορισμένες μορφές καρκίνου. Η υπέρμετρη πρόσληψη προστιθέμενων σακχάρων, ειδικά φρουκτόζης, μπορεί να αυξήσει τους κινδύνους για την υγεία με σημαντικές επιδράσεις στην δημόσια υγεία.

Β. Λιπαρά Οξέα

• Μελέτες που διεξήχθησαν από τα μέσα του 20ου αιώνα και μετά, έδειξαν ότι τα κορεσμένα λιπαρά αυξάνουν, και τα πολυακόρεστα λιπαρά μειώνουν τον κίνδυνο εμφάνισης νοσημάτων και ειδικότερα καρδιαγγειακής νόσου,. Η κατανόηση αυτή ενθάρρυνε τους γεωργούς και τη βιομηχανία τροφίμων για την αύξηση της παραγωγής  φυτικών ελαίων πλούσιων σε πολυακόρεστα λιπαρά οξέα από σόγια, ηλίανθο και, ιδιαίτερα στις Ηνωμένες Πολιτείες, από καλαμπόκι (αραβόσιτος).
• Το λίπος στα τρόφιμα είναι κυρίως λιπαρά οξέα χημικώς συζευγμένα με γλυκερόλη. Τα λιπαρά οξέα μπορεί να είναι κορεσμένα με υδρογόνο. Αν όχι, είναι λιγότερο ή περισσότερο ακόρεστα. Τα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα συμβάλλουν σημαντικά στο περιεχόμενο σε λίπος της μέσης δίαιτας, αλλά η ισορροπία των δύο ειδών των πολυακόρεστων λιπαρών οξέων στις σύγχρονες δίαιτες είναι πολύ διαφορετική από ότι σε δίαιτες κατά τη διάρκεια της ανθρώπινης εξέλιξης. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η τελευταία περιείχε ένα ω-3 λιπαρό οξύ περίπου για κάθε τέσσερα ω-6 λιπαρά οξέα, οι σύγχρονες δίαιτες μπορεί να περιέχουν  πενήντα έως εκατό φορές περισσότερα ω-6 από ω-3 πολυακόρεστα λιπαρά οξέα. Τα στοιχεία ότι η ανισορροπία αυτή συμβάλλει στην εμφάνιση ασθενειών είναι πλέον πειστικά, και οι κυβερνήσεις θα πρέπει να διαμορφώσουν πολιτικές για τη γεωργία και τα τρόφιμα ώστε να επηρεάσουν το κόστος και τη διαθεσιμότητα των διαφόρων λιπαρών οξέων στο ευρύ κοινό, έτσι ώστε η αναλογία ω-6 και ω-3 λιπαρών οξέων να μπορεί και πάλι να πλησιάσει την αναλογία για την οποία είμαστε γενετικά προσαρμοσμένοι, δηλαδή το τέσσερα προς ένα. Η υψηλή αναλογία ω-6/ω-3 λιπαρά οξέα είναι τυπικό χαρακτηριστικό της δυτικής διατροφής και ολοένα και περισσότερων τρόπων διατροφής σε όλο τον κόσμο, οι οποίες σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο για καρδιαγγειακά νοσήματα, παχυσαρκία, σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 και καρκίνου του μαστού και του προστάτη, ιδίως σε άτομα που παρουσιάζουν γενετική προδιάθεση. Ανησυχία προκαλούν πειράματα σε ζώα, που υποδεικνύουν ότι η χαμηλή πρόσληψη δοκοσαεξανοικού οξέος, ένός ω-3 λιπαρού οξέος, σε συνδυασμό με υψηλή πρόσληψη φρουκτόζης, οδηγεί σε μεταβολικό σύνδρομο στον εγκέφαλο.

Γ. Όλες οι θερμίδες δεν είναι ίδιες

• Χρησιμοποιούμε την προφανή αυτο-αντίφαση, «μια θερμίδα δεν είναι μια θερμίδα», για να τονίσουμε ότι διαφορετικά θρεπτικά συστατικά με την ίδια ποσότητα ενέργειας από τα τροφιμα (θερμίδες) μπορεί να διαφέρουν ως προς τα αποτελέσματά τους επί του σωματικού βάρους. Η Φρουκτόζη, για παράδειγμα, αυξάνει την όρεξη πιο αποτελεσματικά από ότι η γλυκόζη. Μια θερμίδα φρουκτόζης είναι επομένως περισσότερο παχυσαρκογόνος από ότι 1 θερμίδα της γλυκόζης. Παρομοίως, τα ω-6 λιπαρά οξέα μπορεί να είναι περισσότερο παχυσαρκογόνα από ό, τι τα ω-3 λιπαρά οξέα. Τα διατροφικά σχήματα με στόχο την απώλεια βάρους θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη το περιεχόμενο σε θρεπτικά συστατικά αλλά και τις συνολικές θερμιδικές ανησυχίες.  
• Οι μεταβολικές επιδράσεις των θερμίδων των τροφίμων διαφέρουν από εκείνες των επεξεργασμένων και των μεταποιημένων τροφίμων

Δ. Η διατροφή αποτελεί ένα μέρος μιας μεγαλύτερης εικόνας

• Αναγνωρίζουμε την οικονομική σημασία της γεωργίας και της παραγωγής τροφίμων, αλλά αναγνωρίζουμε επίσης τη σημασία της γεωργίας στον κοινωνικό ιστό και τις επιπτώσεις της γεωργίας στα οικοσυστήματα από τα οποία εξαρτώμαστε. Η παγκοσμίου επιπέδου αύξηση της γεωργικής παραγωγής αποδίδεται στην περαιτέρω εκβιομηχάνιση της γεωργίας από τα μέσα του 20ου αιώνα («Πράσινη Επανάσταση»), αλλά η βιομηχανική γεωργία αποτελεί επίσης ένα σημαντικό λόγο για τον οποίο η ανθρωπότητα έχει πλεόν περάσει αρκετά όρια στον πλανήτη μας με στόχο την βιωσιμότητα.
• Αυτά τα όρια περιλαμβάνουν την διαταραχή του κύκλου του αζώτου, την απώλεια της βιοποικιλότητας και την υπερθέρμανση του πλανήτη. Η ζήτηση για τα χημικά λιπάσματα επίσης καταστρέφει με ταχείς ρυθμούς τα γνωστά αποθέματα φωσφόρου, ενώ η αλόγιστη χρήση του φωσφόρου, του αζώτου και των φυτοφαρμάκων αποτελεί σημαντική αιτία της καταστροφής των οικοσυστημάτων συμπεριλαμβανομένων και εκείνων του εδάφους. Άλλοι παράγοντες που θέτουν σε κίνδυνο την υγεία του εδάφους είναι η διάβρωση που προκαλείται από τον άνεμο και το νερό, η συμπίεση από τα βαρέα μηχανήματα, και η ρύπανση από τα υπολλείματα που παράγονται από την εντατική κτηνοτροφία.
• Η διάθεση των καλλιεργήσιμων εκτάσεων με στόχο την αύξηση των βιοκαυσίμων και των ζωοτροφών για τα ζώα σε βάρος των τροφίμων για τον άνθρωπο αυξάνει τη ζήτηση και τις διακρατικές αγορές γεωργικών εκτάσεων στις φτωχές από τις πλούσιες χώρες. Με την συγκεκριμένη διάθεση επίσης αυξάνεται και η τιμή των τροφίμων. Επιπλέον οι τιμές των τροφίμων έχουν διακυμάνσεις λόγω της κερδοσκοπίας στα βασικά γεωργικά προϊόντα που κατέστησαν δυνατές εξαιτίας της αστάθειας των χρηματοπιστωτικών αγορών. Οι περισσότερες από αυτές τις περιπλοκές καταστάσεις επηρεάζουν αρνητικά τη διατροφή και κάνουν τη ζωή πιο δύσκολη και επισφαλή για τους φτωχούς.

Συμπερασματικά

1) Οι αρχηγοί κρατών και των κυβερνήσεων πρέπει να αναβαθμίσουν, ως επείγον ζήτημα, το θέμα της διατροφής ως εθνική προτεραιότητα.

2) Η σωστή διατροφή είναι ένα ανθρώπινο δικαίωμα, αλλά είναι αδύνατο να παραχθεί για το σύνολο του πληθυσμού δίχως την εφαρμογή σωστών πολιτικών για τα τρόφιμα, την υγεία, τη διατροφή, τη γεωργία, την οικολογία, την οικονομία και το εμπόριο. Ως εκ τούτου, αποτελεί ευθύνη των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων να παρέχουν την ηγεσία που θα οδηγήσει σε μια «ολιστική για την κοινωνία» προσέγγιση για την σωστή διατροφή.

Γλυκαντικές ουσίες: ποιες και γιατί…

Μη θερμιδογόνες γλυκαντικές ουσίες: ‘το μηδέν άγαν’

Οι γλυκαντικές ουσίες πολύ χαμηλών θερμίδων έχουν ως στόχο να βοηθήσουν το γενικό πληθυσμό να μειώσει την κατανάλωση πρόσθετων σακχάρων. Η τελευταία έχει βρεθεί αρκετά αυξημένη ιδιαίτερα μέσω της κατανάλωσης γλυκών και αναψυκτικών διαιωνίζοντας έτσι το θέμα της περιττής πρόσληψης κενών θερμίδων και συμβάλλοντας στην εμφάνιση χρόνιων εκφυλιστικών ασθενειών, όπως η παχυσαρκία, ο σακχαρώδης διαβήτης και το μεταβολικό σύνδρομο. Οι μη θερμιδογόνες γλυκαντικές ουσίες έχουν πολύ μεγαλύτερη γλυκαντική ικανότητα ανά γραμμάριο από τις κοινές γλυκαντικές ουσίες (σουκρόζη, σιρόπι καλαμποκιού πλούσιο σε φρουκτόζη, συμπυκνώματα χυμών φρούτων). Με αυτόν τον τρόπο απαιτείται πολύ μικρότερη ποσότητα και πολύ λιγότερες θερμίδες για την επίτευξη της ίδιας γλυκαντικής επίδρασης. Τα προϊόντα στα οποία χρησιμοποιούνται ποικίλουν από τα αναψυκτικά διαίτης, τσάι, καφές, λεμονάδες μέχρι τα γιαούρτια και τα επιδόρπια light. Οι κύριες γλυκαντικές ουσίες χαμηλής θερμιδικής αξίας είναι η σακχαρίνη (η μόνη διαθέσιμη γλυκαντική ουσία το 1980), η ακελοσουλφάμη-Κ, η σουκραλόζη, η νεοτάμη και η πολύ πρόσφατη στέβια. Η χρήση των ουσιών αυτών στα ήδη υπάρχοντα προϊόντα υπολογίζεται σε πάνω από 6.000 τρόφιμα. Εκτιμάται πως η σουκραλόζη απαντάται σε 2.500 περίπου τρόφιμα, η ακελοσουλφάμη-Κ σε περίπου 1.103 και η ασπαρτάμη σε 974 προϊόντα. Η πιο κοινή χρήση των ουσιών αυτών αφορά τα αναψυκτικά.

Αξίζει να αναφερθεί πως οι όποιες μελέτες περιλαμβάνουν παρατηρήσεις σε ανθρώπους κυρίως αφορούσαν την αντικατάσταση των συμβατικών αναψυκτικών με αναψυκτικά που περιείχαν γλυκαντικές ουσίες χαμηλής θερμιδικής αξίας. Από αυτό και μόνο το γεγονός φαίνεται πως υπάρχει περιορισμός στη διαθεσιμότητα των επιστημονικών δεδομένων για την εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων. Στην επιστημονική έλλειψη της ‘μεγάλης εικόνας’ έρχεται να προστεθεί ο προβληματισμός των καταναλωτών για την ασφάλεια των γλυκαντικών αυτών ουσιών αλλά και οι ενδοιασμοί για τη γευστικότητα των προϊόντων που περιέχουν τις εν λόγω ουσίες, όπως ανιχνεύονται από διάφορες δημοσκοπήσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής.

Από έρευνες που έγιναν στις Ηνωμένες Πολιτείες βρέθηκε το εξής ενδιαφέρον στοιχείο: το ποσοστό του πληθυσμού (περίπου 10%) που κατανάλωνε αναψυκτικά με τις εν λόγω γλυκαντικές ουσίες έμεινε σταθερό μεταξύ των ετών 1989 και 2004. Το ποσοστό του πληθυσμού που κατανάλωνε τρόφιμα με γλυκαντικές ουσίες αυξήθηκε από 3,2% σε 5,8% στο ίδιο διάστημα. Το αξιοσημείωτο είναι πως στο ίδιο διάστημα δεν παρατηρήθηκε μείωση της κατανάλωσης προϊόντων που περιείχαν πρόσθετα σάκχαρα και όχι γλυκαντικές ουσίες. Άρα ο πρωταρχικός στόχος της ύπαρξης των προϊόντων με γλυκαντικές ουσίες χαμηλής θερμιδικής αξίας φάνηκε να μην επιτυγχάνεται.

Ακριβώς σε αυτό το σημείο τίθεται ένα μεγάλο θέμα: για να θεωρηθεί μια γλυκαντική ουσία επιτυχημένη δεν αρκεί μόνο να ‘αφαιρεί’ θερμίδες που θα προέρχονταν από την κατανάλωση ενός τροφίμου με προστιθέμενα σάκχαρα. Θα πρέπει επίσης να επιτυγχάνει την αποφυγή του φαινομένου της αντισταθμιστικής πρόσληψης θερμίδων. Αν, για παράδειγμα, το τρόφιμο με τη γλυκαντική ουσία επιτυγχάνει αρχική μείωση 100 θερμίδων αλλά στη συνέχεια προκαλεί τέτοιες μεταβολές στην όρεξη που σαν αποτέλεσμα έχουν ένα γρήγορο σνακ 150 θερμίδων τότε το εν λόγω τρόφιμο όχι μόνο δεν πέτυχε τον στόχο του αλλά δημιούργησε και αντιστροφή του ενεργειακού ισοζυγίου. Από τις διαθέσιμες μελέτες που εξέτασαν το ερώτημα αυτό προκύπτει πως η μεγαλύτερη καθαρή μείωση θερμίδων λαμβάνει χώρα όταν αντικαθίσταται συμβατικό αναψυκτικό με αναψυκτικό που περιέχει χαμηλής θερμιδικής αξίας γλυκαντική ουσία. Οι περισσότερες διαθέσιμες μελέτες αφορούσαν την ασπαρτάμη. Οι απαντήσεις σε τέτοιου είδους ερωτήματα δεν είναι εύκολο να δοθούν μια και η όρεξη του οργανισμού επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες. Οι μεταβολικές απαντήσεις του οργανισμού στις γλυκαντικές ουσίες εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τους υποδοχείς της γλυκιάς γεύσης. Τελευταία δεδομένα υποστηρίζουν πως τέτοιοι υποδοχείς δεν απαντώνται μόνο στη γλώσσα αλλά και στο λεπτό έντερο (τον δεύτερο εγκέφαλο του οργανισμού, όπως αποκαλείται πλέον). Η διέγερση αυτών των υποδοχέων από π.χ. μια γλυκαντική ουσία μπορεί να προκαλέσει ποικίλες ορμονομεταβολικές απαντήσεις, των οποίων ο ρόλος στην παχυσαρκία και τον σακχαρώδη διαβήτη μόλις έχει αρχίσει να διερευνάται τα τελευταία χρόνια. Επιπρόσθετα, πρέπει να αναφερθεί πως σε αυτού του είδους τα πολύπλοκα ερωτήματα η διαθεσιμότητα των μελετών που αφορούν ανθρώπους είναι εξαιρετικά περιορισμένη και τα όποια συμπεράσματα είναι μάλλον προσωρινά και όχι τελειωτικά. Επιτακτική κρίνεται ακόμη η διενέργεια καλοσχεδιασμένων ελεγχόμενων κλινικών δοκιμών οι οποίες θα εξετάζουν τις μακροχρόνιες επιδράσεις των συγκεκριμένων γλυκαντικών ουσιών στον έλεγχο του βάρους και του γλυκαιμικού ελέγχου στα διάφορα στάδια της ζωής του ανθρώπου.

Ενώ λοιπόν ο περιορισμός της κατανάλωσης των προστιθέμενων σακχάρων στα τρόφιμα είναι επιθυμητός στην πορεία προς μια καλύτερη διατροφή και την επίτευξη φυσιολογικού σωματικού βάρους στην παρούσα φάση δεν υπάρχουν επαρκή επιστημονικά δεδομένα που να τεκμηριώνουν το αν η χρήση των γλυκαντικών ουσιών χαμηλών θερμίδων μειώνει τελικά τα προστιθέμενα σάκχαρα ή δρα ευεργετικά στο ισοζύγιο ενέργειας, στο σωματικό βάρος ή στους καρδιομεταβολικούς παράγοντες κινδύνου. Συμπερασματικά λοιπόν θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος πως εν αναμονή νέων επιστημονικών μελετών και δεδομένων που θα συμπληρώνουν το μεταβολικό παζλ η δέουσα καταναλωτική στρατηγική σε σχέση με τις νέες γλυκαντικές ουσίες μπορεί να συνοψιστεί στην πανάρχαια λαϊκή ρήση: ‘το μηδέν άγαν’.

Ανάκληση Coca Cola Zero από ΕΦΕΤ

Την προληπτική ανάκληση παρτίδας γυάλινης φιάλης ανθρακούχου αναψυκτικού «Coca Cola zero» 250 ml, με σκοπό τον επανέλεγχο του προϊόντος, ανακοίνωσε ο ΕΦΕΤ.
Συγκεκριμένα, στο πλαίσιο διερεύνησης καταγγελίας, ο ΕΦΕΤ και συγκεκριμένα η Περιφερειακή Διεύθυνση Δυτικής Ελλάδας, διαπίστωσε σε κλειστή γυάλινη φιάλη την ύπαρξη ξένου σώματος υπόλευκου χρώματος και ταινιοειδούς σχήματος και απαίτησε άμεσα από την εταιρεία την προληπτική ανάκληση της συγκεκριμένης παρτίδας από την αγορά.
Η παρτίδα έχει αριθμό 19F1336VT και φέρει ημερομηνία ελάχιστης διατηρησιμότητας 18/10/2012, ενώ παράγεται και συσκευάζεται στην Ελλάδα από την εταιρεία «Coca Cola Ελληνική Εταιρεία Εμφιάλωσης Α.Ε.» στην παραγωγική της μονάδα στο Ηράκλειο Κρήτης.
Αναφορικά με την ανακοίνωση του ΕΦΕΤ, η Coca Cola Τρία Έψιλον ενημερώνει από την πλευρά της ότι «από όλους τους μέχρι τώρα ελέγχους σε προϊόντα της συγκεκριμένης παρτίδας που υπάρχουν στις αποθήκες της καθώς και στο εργοστάσιο παραγωγής (Ηράκλειο) δεν έχει εντοπιστεί κανένα άλλο αντίστοιχο περιστατικό, ενώ μέχρι στιγμής δεν έχει υπάρξει κανένα σχετικό παράπονο από πελάτες ή καταναλωτές της». Η εταιρεία διαβεβαιώνει τέλος ότι βρίσκεται σε πλήρη συνεργασία με τις αρμόδιες αρχές για το θέμα.

Μέλι: «ο χρυσός» του θησαυρού της διατροφής

Ο Βασιλιάς Σολομώντας στην Παλαιά Διαθήκη είχε πει: «Φάε μέλι παιδί μου επειδή είναι καλό». Από τα αρχαία χρόνια το μέλι είχε διττή χρήση: διατροφική και θεραπευτική. Το μέλι περιέχει μια πλειάδα θρεπτικών συστατικών με θετικά οφέλη για την υγεία. Αποτελεί το προϊόν των μελισσών (Apis mellifera) αλλά παράγεται και από το νέκταρ ανθών ή από τις εκκρίσεις δέντρων και φυτών τα οποία τελικά παράγουν νέκταρ μελιού. Δεν πρέπει να λησμονείται πως για τον Homo Sapiens το μέλι ήταν το μόνο φυσικό γλυκαντικό, γεγονός που του έδινε ιδιαίτερη αξία από τα πρώτα χρόνια εμφάνισης του ανθρώπινου είδους. Από την Παλαιολιθική εποχή λοιπόν δημιουργήθηκε μια θαυμαστή σχέση μεταξύ ανθρώπων κα μελισσών.

Η πρώτη γραπτή αναφορά για το μέλι συναντάται σε μια Σουμεριακή επιγραφή που χρονολογείται μακριά πίσω στο 2100 – 1000 π.Χ. Σε αυτή την επιγραφή αναγνωρίζει κανείς τις πρώτες επιπρόσθετες χρήσεις του μελιού ως φάρμακου και ως θεραπευτικής αλοιφής.

Η άποψη πως το μέλι μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως τρόφιμο, φάρμακο και αλοιφή επικρατεί μέχρι σήμερα. Μέχρι που οι εταιρείες τροφίμων το 1800 δημιούργησαν για πρώτη φορά τη βιομηχανική ζάχαρη, το μέλι αποτελούσε το μόνο ευρύτατα διαδεδομένο γλυκαντικό. Αλλά και η χρήση του ως φάρμακο ήταν πολύ γνωστή σε διάφορες κουλτούρες.

Πιο συγκεκριμένα, η θεραπευτική του δράση βρήκε εφαρμογή στην επούλωση των εγκαυμάτων, των τραυμάτων και των πληγών, του καταρράκτη και των ελκών. Φυσικά οι χρήσεις αυτές δεν ήταν τυχαίες. Λόγω των φυσικών του ιδιοτήτων το μέλι μπορεί να δράσει ως ένα φυσικό μονωτικό και εξαιτίας της οσμωτικότητάς του μπορεί να δημιουργήσει ένα υγρό περιβάλλον επούλωσης πληγών το οποίο μάλιστα δεν κολλάει στους κατεστραμμένους ιστούς της πληγής.

Το υγρό αυτό περιβάλλον επούλωσης θεωρείται πως εμποδίζει την ανάπτυξη των βακτηρίων. Το μέλι επίσης μειώνει τη φλεγμονή και περιορίζει την παραγωγή εκκρίσεων. Η χρήση του σε πολλές παθήσεις έχει αποκτήσει τέτοια έκταση, ώστε πρόσφατα δημιουργήθηκε ένας κλάδος εναλλακτικής ιατρικής με την ονομασία «μελισσοθεραπεία». Οι κύριοι εξαγωγείς μελιού είναι η Κίνα και η Αργεντινή ενώ στη χώρα μας η κατανάλωση μελιού είναι αυξημένη σε σχέση με άλλες χώρες.

Με  περισσότερες από 181 θρεπτικές ουσίες, το μέλι αποτελεί πραγματικό «διατροφικό  χρυσάφι» που μπορεί να ανεβάσει κατακόρυφα την αξία ενός μεσογειακού διατροφικού πλάνου. Περιέχει σάκχαρα, μικρά ποσά πρωτεΐνης, ένζυμα (καταλάση, ασκορβικό οξύ, καροτενοειδείς ουσίες, οξειδάση της γλυκόζης), αμινοξέα, μέταλλα, ιχνοστοιχεία βιταμίνες και μια ποικιλία αντιοξειδωτικών ουσιών, όπως φαινολικά οξέα και φλαβονοειδή.

Η σύστασή του επηρεάζεται από την πηγή παραγωγής. Τα κύρια σάκχαρα που περιέχει είναι η φρουκτόζη και η γλυκόζη. Επειδή όμως οι διάφορες χημικές αναλύσεις έχουν αναγνωρίσει 30 διαφορετικά είδη μελιού η ποικιλία σε άλλα σάκχαρα αυξάνεται κατακόρυφα. Πολλά από αυτά δημιουργούνται κατά τη διαδικασία της ωρίμανσης και αποθήκευσης του μελιού. Μια ημερήσια δόση μελιού της τάξης των 20 γρ. μπορεί να καλύψει περίπου το 3% των ενεργειακών αναγκών ενός μέσου ενήλικα.

Από την πλευρά των 26 αμινοξέων που έχουν αναγνωριστεί στα διάφορα είδη, το μέλι χαρακτηρίζεται κυρίως από την παρουσία του αμινοξέος προλίνη. Τα αντιοξειδωτικά συστατικά παρουσιάζουν διαφοροποίηση ανάλογα με την προέλευση του μελιού. Στα είδη μελιού από συγκεκριμένο άνθος λουλουδιού απαντώνται κυρίως φλαβονοειδείς ενώσεις (κουερσιτίνη, λουτεολίνη, απιγενίνη, χρυσίνη, καμφερόλη, γαλανγίνη) ενώ στα είδη μελιού που παρασκευάζονται από ποικιλίες ανθέων απαντώνται κυρίως φαινολικά συστατικά.

Οι  επιδράσεις του μελιού στην υγεία κινούσαν ανέκαθεν το ενδιαφέρον της επιστημονικής κοινότητας. Η μεγάλη του οσμωτικότητα και οξύτητα θεωρούνται υπεύθυνες για την αντιμικροβιακή του δράση. Οι ισχυροί αντιμικροβιακοί του παράγοντες περιλαμβάνουν τη λυσοζύμη καθώς και τις αντιοξειδωτικές ουσίες των φλαβονοειδών και των φαινολικών οξέων. Για τη μεγιστοποίηση της αντιμικροβιακής του δράσης συστήνεται η αποθήκευση σε μέρος σκιερό, δροσερό αλλά και η κατανάλωσή του όσο είναι ακόμη φρέσκο.

Η μεγαλύτερη αντιμικροβιακή δράση έχει παρατηρηθεί από το μέλι Μανούκα που έχει την προέλευσή του από τη Νέα Ζηλανδία (ιδιαίτερα από τις ανατολικές περιοχές του βόρειου τμήματός της). Το μέλι επίσης με προέλευση την Αυστραλία έχει επιδείξει ισχυρή αντιμικροβιακή δράση.

Μεγαλύτερο  ενδιαφέρον όμως παρουσιάζουν οι αντιοξειδωτικές ιδιότητες του μελιού. Οι δράσεις αυτές αφορούν τον περιορισμό των αντιδράσεων οξείδωσης μέσα στα τρόφιμα και τον ανθρώπινο οργανισμό.

Οι αντιδράσεις αυτές είναι επιζήμιες και μπορούν να προκαλέσουν δηλητηρίαση απέναντι σε τρόφιμα αλλά και ανεπιθύμητες δράσεις στην ανθρώπινη υγεία όπως χρόνιες παθήσεις και μερικές μορφές καρκίνου. Φάνηκε πως οι ουσίες του μελιού προστατεύουν τα κύτταρα και ιδιαίτερα τις μεμβράνες τους από τις διαδικασίες της οξείδωσης. Περιορίζουν επίσης την ενδοκυτταρική παραγωγή των επιζήμιων ελευθέρων ριζών.

Οι φυτοχημικές ουσίες που περιέχονται στο μέλι ενισχύουν την άμυνα του οργανισμού έναντι του οξειδωτικού στρες αποδεικνύοντας έτσι πως η κατανάλωση του μελιού αντί παραδοσιακών γλυκαντικών παρέχει το πρόσθετο αυτό όφελος.

Οι  διάφορες ερευνητικές προσπάθειες  έχουν καταδείξει πως το μέλι διαθέτει επιπρόσθετα αντιφλεγμονώδεις, αντικαρκινικές και αντιμεταλλαξιογόνες ιδιότητες. Μπορεί να περιορίσει τη φλεγμονή στο  δέρμα, το οίδημα και να προάγει την  επούλωση των πληγών με ταυτόχρονη μείωση του μεγέθους των ουλών και ενεργοποίηση της αναγέννησης των ιστών. Ενδείξεις υπάρχουν πως το μέλι μπορεί να περιορίσει την εξάπλωση των μεταστατικών καρκινικών κυττάρων. Ενδείξεις μείωσης φλεγμονής έχουν φανεί σε πειραματικά μοντέλα ευερέθιστου εντέρου σε ποντίκια. Οι ευεργετικές του δράσεις όμως δεν σταματούν εδώ. Ερευνητικά δεδομένα δείχνουν πως μπορεί να δράσει κατασταλτικά έναντι του ελικοβακτηριδίου του πυλωρού, την αιτία δηλαδή των πεπτικών ελκών και των γαστρίτιδων.

Ακόμα και η διάρκεια της διάρροιας σε ασθενείς με βακτηριακή γαστρεντερίτιδα φαίνεται να μειώνεται με τη χορήγηση μελιού. Οι ολιγοσακχαρίτες επίσης που περιέχει το μέλι (με πιο αντιπροσωπευτικό την πανόζη) επιδεικνύουν αξιόλογη πρεβιοτική δράση, ευνοώντας έτσι την ανάπτυξη εκείνων των μικροοργανισμών (μπιφιντοβακτηρίων και λακτοβάκιλλων) στο έντερο που προάγουν την καλή του λειτουργία.

Τέλος, το μέλι μπορεί να δράσει ευεργετικά έναντι καρδιαγγειακών παραγόντων κινδύνου σε υγιείς αλλά και σε άτομα με αυξημένους παράγοντες κινδύνου. Σε σχετικές μελέτες φάνηκε πως σε υπέρβαρα ή παχύσαρκα άτομα, η μέτρια κατανάλωση μελιού αντί ζάχαρης μείωσε ήπια το σωματικό βάρος και λίπος τους, την ολική και την «κακή» χοληστερόλη τους, τα τριγλυκερίδια.

Προσοχή όμως. Η πλούσια περιεκτικότητα του μελιού σε απλά και άμεσα απορροφήσιμα σάκχαρα καθιστά τη χρήση του πολύ φειδωλή από άτομα που πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη. Ενταγμένο στα πλαίσια ενός ισορροπημένου διαιτολογίου και με την κατάλληλη καθοδήγηση από τον ειδικό μπορεί κάλλιστα να συνεισφέρει τα πολύτιμα θρεπτικά του συστατικά. Ιδιαίτερη προτίμηση δε, πρέπει να δίνεται στο φυσικό μέλι και όχι στο τεχνητό καθότι οι θετικές δράσεις στα λιπίδια του αίματος προκαλούνται από το φυσικό μέλι και όχι από το τεχνητό. Αποτελώντας λοιπόν μια θαυμάσια πηγή ενέργειας και υδατανθράκων για παιδιά και αθλητές το μέλι οφείλει να είναι ενταγμένο στο καθημερινό διαιτολόγιο. Οι επιπρόσθετες θετικές δράσεις που προαναφέρθηκαν το κάνουν έναν πολύτιμο σύμμαχο στην καθημερινή μάχη για μια πιο υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή.

Διατροφικοί μύθοι για τον σακχαρώδη διαβήτη

Ο διαβητικός θα πρέπει να ακολουθεί μια ειδική και πολύ περιοριστική διατροφή

Λάθος. Σύμφωνα με τις τελευταίες διατροφικές συστάσεις, οι διαβητικοί μπορούν να ακολουθούν τις διατροφικές οδηγίες που ισχύουν για το γενικό πληθυσμό. Μισό πιάτο με πολύχρωμα λαχανικά χαμηλά σε υδατάνθρακες, ¼ του πιάτου άπαχο κρέας και το υπόλοιπο ¼ του πιάτου με υδατανθρακούχα τρόφιμα.

Ο όρος ‘διαβητική δίαιτα’ έχει αντικατασταθεί πλέον από την ‘υγιεινή μέθοδο του πιάτου’. Ένα πιάτο που βασίζεται στην παραπάνω φιλοσοφία περιέχει μέτρια ποσότητα υδατανθράκων, κορεσμένων λιπών και χοληστερίνης και είναι πλούσιο σε φυτικές ίνες. Θυμηθείτε: ο περιορισμός βρίσκεται πάντα στο μυαλό σας και όχι στο πιάτο σας. Απελευθερωθείτε από τις εμμονές των μεγάλων ποσοτήτων.

Τα υγιεινά τρόφιμα δεν ανεβάζουν τα επίπεδα του σακχάρου

Λάθος. Ακόμα και αν αποφεύγετε τα ανθυγιεινά γλυκά δεν θα αποφύγετε τις υψηλές τιμές με ένα μεγάλο μπωλ φρούτα. Τα τελευταία μπορεί να θεωρούνται υγεινά τρόφιμα εξαιτίας του πλούτου σε βιταμίνες, μέταλλα και ιχνοστοιχεία, αλλά δεν παύουν να αποτελούνται αποκλειστικά από υδατάνθρακες. Ακριβώς γι’ αυτό πρέπει να εντάσσονται στο διαιτολόγιό σας λαμβάνοντας υπόψη ολόκληρο το ημερήσιο μενού αλλά και την ευαισθησία στην ινσουλίνη που εσείς παρουσιάζετε. Κάτι ανάλογο ισχύει και για τις επιλογές σας στα λαχανικά. Το να γνωρίζετε το γλυκαιμικό δείκτη και το γλυκαιμικό φορτίο τους θα σας βοηθήσει να κάνετε σωστότερες επιλογές.

Πλέον δεν μπορείτε να καταναλώσετε τρόφιμα που επιθυμείτε έντονα

Άλλος ένας μύθος. Εκτός και αν βρίσκεστε σε πολύ προχωρημένο στάδιο σακχαρώδους διαβήτη η διατροφή σας μπορεί και οφείλει να χαρακτηρίζεται από πλούσια ποικιλία. Δύο είναι οι πιο βασικοί και απλοί κανόνες που πρέπει να ακολουθείτε: Να τρώτε μικρότερες ποσότητες ή να συμπεριλάβετε τα αγαπημένα σας φαγητά σε μικρότερη συχνότητα απ’ ότι στο παρελθόν και να τροποποιήστε τα αγαπημένα σας φαγητά ώστε πλέον να αποτελούνται από πιο υγιεινά θρεπτικά συστατικά. Ρωτήστε τον διαιτολόγο σας για έξυπνες συνταγές και αντικαταστάσεις.

Μπορώ να φάω όσο και ό,τι θέλω εφόσον η φαρμακευτική αγωγή θα με καλύψει

Μεγάλη συνειδητή παρανόηση. Για την ακρίβεια, η αυξημένη κατανάλωση επεξεργασμένων (εξευγενισμένων) υδατανθράκων και τροφίμων πλούσιων σε ανθυγιεινά λίπη αυξάνει τον κίνδυνο των διαβητικών επιπλοκών (δυσλιπιδαιμία, μακρο- και μικρο- αγγειοπάθεια) ακόμα κι αν λάβετε μεγαλύτερη δόση φαρμακευτικής θεραπείας (χάπια ή ίνσουλίνη). Για την ακρίβεια, η ταυτόχρονη λήψη πρόσθετων θερμίδων και μεγαλύτερης δόσης ινσουλίνης ή χαπιών θα αυξήσει το βάρος (λίπος) σας πιθανότατα στην περιοχή της κοιλιακής χώρας.

Το γεγονός αυτό με τη σειρά του θα αυξήσει την αντίσταση του οργανισμού σας στην ινσουλίνη (ινσουλινοαντίσταση) και το σώμα σας θα δυσκολεύεται ακόμα περισσότερο να χρησιμοποιήσει την ινσουλίνη αποτελεσματικά. Τα επίπεδα του σακχάρου σας θα ανέβουν περαιτέρω και έτσι, θα δημιουργηθεί ένας φαύλος κύκλος κατά τον οποίο η αύξηση της φαρμακευτικής αγωγής για την αντιμετώπιση των αυξημένων επιπέδων σακχάρου θα αυξάνει το βάρος σας και αυτό με τη σειρά του θα αυξάνει την ινσουλινοαντίσταση και τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα σας.

Τέλος, η αύξηση του κοιλιακού βάρους και της ινσουλινοαντίστασης θα οδηγήσουν πιθανότατα σε αύξηση της κακής χοληστερίνης, των τριγλυκεριδίων και της αρτηριακής πίεσης οδηγώντας σε μια ανεπιθύμητη κατάσταση που ονομάζεται ‘μεταβολικό σύνδρομο’ και αποτελεί των προάγγελο κακών ειδήσεων για το καρδιαγγειακό σας σύστημα.

Όταν αρχίζω να νιώθω τα συμπτώματα της υπογλυκαιμίας απλά θα αρχίσω να τρώω γλυκά μέχρι να αισθανθώ καλύτερα

Για την ακρίβεια θα πρέπει να καταναλώσετε μόνο μια μικρή ποσότητα ταχέως απορροφούμενων υδατανθράκων και στη συνέχεια να ελέγξετε το σάκχαρό σας. Άρα η σωστή τακτική σε περίπτωση υπογλυκαιμίας έγκειται στην ταχύτατη αποκατάσταση των επιπέδων του σακχάρου σας, αλλά εντός φυσιολογικών ορίων. Η κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων γλυκών ή χυμών θα έχει ως αποτέλεσμα μετά από λίγη ώρα τα επίπεδα του σακχάρου σας να ξεπερνούν κατά πολύ τις φυσιολογικές τιμές.

Τα διαβητικά άτομα θα πρέπει να τρώνε μόνο γλυκά που φέρουν τη σήμανση ‘διαβητικά’ ή ‘χωρίς την προσθήκη ζάχαρης’

Ακόμα μια παρανόηση. Στην πραγματικότητα αυτού του είδους τα παρασκευάσματα δεν διαφέρουν πολύ από τα συμβατικά γλυκά και το άλλοθι που δημιουργούν μπορεί να ανεβάσει τα επίπεδα του σακχάρου σας ακόμα περισσότερο σε σχέση με μια μερίδα κανονικού γλυκού. Το σημαντικότερο για ένα διαβητικό άτομο είναι να βρει τον τρόπο με τον οποίο θα εντάξει το γλυκό στα πλαίσια ενός ισορροπημένου διαιτολογίου. Επίσης μη λησμονείτε πως τα υποκατάστατα ζάχαρης (σιρόπι καλαμποκιού πλούσιο σε φρουκτόζη, μαλτόζη, φρουκτόζη) που πολλές φορές απαντώνται σε αυτού του είδους τα προϊόντα είναι επί της ουσίας υδατάνθρακες που μπορούν να ανεβάσουν τα επίπεδα του σακχάρου σας.

Δεν πρέπει να καταναλώνω αλκοόλ επειδή θα ανεβάσει τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα

Ακριβώς το αντίθετο συμβαίνει. Το αλκοόλ δρα με τέτοιο τρόπο στο μεταβολισμό ώστε να μειώνει τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα. Αυτό δεν σημαίνει πως κάθε φορά που έχετε υπεργλυκαιμία θα πρέπει να καταναλώνετε αλκοόλ για να ρυθμίσετε τα επίπεδά σας. Μην ξεχνάτε πως η δράση του αλκοόλ σε συνδυασμό με τη φαρμακευτική αγωγή που λαμβάνετε πιθανότατα θα μειώσουν απότομα και έντονα τα επίπεδα του σακχάρου σας αυξάνοντας τον κίνδυνο για υπογλυκαιμία. Θυμηθείτε: όταν καταναλώνετε αλκοόλ να λαμβάνετε πάντα ταυτόχρονα μια μικρή πηγή υδατανθράκων.

Συμπληρώματα Βιταμινών: Η ώρα της αλήθειας

Ένα πρόσφατο άρθρο από την εφημερίδα «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» (8/8/2009) που αφορά τα συμπληρώματα διατροφής:

Η Ευρώπη αποφάσισε επιτέλους να τα εξετάσει σοβαρά, τόσο τι τελικά περιέχουν όσο και ποιες παρενέργειες έχουν.

Ελεγχος στα συμπληρώματα διατροφής

Διεξοδική αξιολόγηση – έγκριση των ουσιών που περιέχουν ολοκλήρωσε ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Ασφάλειας Τροφίμων

Tης Ιφιγενειας Διαμαντη

Την πρώτη διεξοδική αξιολόγηση ουσιών που χρησιμοποιούνται ως πηγή βιταμινών και μετάλλων στα συμπληρώματα διατροφής τα οποία πωλούνται στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης ολοκλήρωσε πρόσφατα ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Ασφάλειας Τροφίμων (EuropeaFood Safety Authority). Το καθεστώς που επικρατούσε εδώ και χρόνια σε σχέση με τα συμπληρώματα διατροφής, για τα οποία μάλιστα οι Ευρωπαίοι δείχνουν όλο και περισσότερο ενδιαφέρον σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, ήταν τουλάχιστον θολό. Ετσι, κυκλοφορούν πολλά σκευάσματα που κανείς δεν ελέγχει τι ακριβώς περιέχουν και ποιες είναι οι συνέπειες στην ανθρώπινη υγεία, την ίδια στιγμή που μάλιστα προβάλλονται περίπου ως πανάκεια.

Ωστόσο, η Ευρωπαϊκή Ενωση επιχειρεί να βάλει μια τάξη στη συγκεκριμένη αγορά καταρτίζοντας λίστα εγκεκριμένων ουσιών. Με κανονισμό που θα ισχύσει από 1ης Ιανουαρίου 2010 θα επιτρέπεται η κυκλοφορία συμπληρωμάτων διατροφής που θα περιέχουν μόνο τις εγκεκριμένες σε ειδική λίστα της EFSA ουσίες. Προκειμένου μια ουσία να εγκριθεί, η εταιρεία η οποία ενδιαφέρεται θα πρέπει να υποβάλει αίτηση συνοδευόμενη από σχετικό φάκελο με έρευνες και επιστημονικά δεδομένα τα οποία να αποδεικνύουν τη δράση της συγκεκριμένης ουσίας στον ανθρώπινο οργανισμό. Από το 2005 μέχρι σήμερα, ο Οργανισμός Ασφάλειας των Τροφίμων έχει εξετάσει 533 αιτήσεις σχετικά με 344 διαφορετικές ουσίες. Οι αξιολογήσεις του βασίστηκαν σε επιστημονικές αποδείξεις που παρείχαν οι κατασκευαστές των συμπληρωμάτων διατροφής σχετικά με την ασφαλή για την υγεία κατανάλωσή τους και τον βαθμό απορρόφησής τους από τον οργανισμό.

Κατά τη διαδικασία αξιολόγησης, αποσύρθηκαν 186 αιτήσεις, ενώ για τουλάχιστον τις μισές από τις υπολειπόμενες, η EFSA ανακοίνωσε ότι δεν έλαβε επαρκείς επιστημονικές αποδείξεις όσον αφορά την αποτελεσματικότητα των συμπεριλαμβανομένων ουσιών. Τέλος, ερωτήματα εγείρονται για την ασφάλεια τουλάχιστον 39 ουσιών με βάση τα δεδομένα των αιτήσεων. «Εργο της Επιτροπής είναι να διασφαλίσει ότι η χρήση τέτοιων ουσιών είναι ασφαλής και αποτελεσματική για την υγεία των Ευρωπαίων πολιτών. Eκατομμύρια πολίτες λαμβάνουν καθημερινά συμπληρώματα διατροφής», δήλωσε ο πρόεδρος της αρμόδιας Επιτροπής της EFSA για τα πρόσθετα στις τροφές.

Απαραίτητα για κάποιους

Τα συμπληρώματα διατροφής κυκλοφορούν σε μορφή υγρών, χαπιών, gel, συμπυκνωμένου διαλύματος, σκόνης, κάψουλας, σταγόνας κ. ά. και περιέχουν βιταμίνες, ανόργανα συστατικά, βότανα, αμινοξέα, μεταβολίτες, αποστάγματα ή συνδυασμό οποιωνδήποτε από τα παραπάνω συστατικών, χωρίς, ωστόσο, να μπορούν να αντικαταστήσουν το κανονικό γεύμα. Παρ’ όλα αυτά, δεν είναι λίγοι εκείνοι που κρίνουν την κατανάλωση τέτοιων σκευασμάτων απαραίτητη. Οι αγχωτικοί ρυθμοί της πόλης, η κούραση, το στρες οδηγούν αρκετούς ανθρώπους στη λήψη συμπληρωμάτων διατροφής. «Επειτα από δέκα ώρες δουλειάς την ημέρα και τρεις ώρες που χρειάζομαι για να πάω και να έρθω, δεν μπορώ να πάρω τα πόδια μου. Λαμβάνω συμπληρώματα διατροφής ανά τακτά διαστήματα», λέει υπάλληλος σε φαρμακείο των βορείων προαστίων. Οσον αφορά στην ασφάλεια κατανάλωσης αυτών των σκευασμάτων, προσθέτει: «Ρωτάω τον γιατρό μου και μου λέει ότι αν αισθάνομαι ότι πρέπει να τα πάρω, να το κάνω».

Πρωταθλητές, ωστόσο, στην κατανάλωση συμπληρωμάτων παραμένουν οι Αμερικανοί. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι το 1/3 των παιδιών στην Αμερική από 2-17 ετών λάμβαναν τέτοια σκευάσματα. Στην πραγματικότητα, βέβαια, εκείνοι που θα χρειάζονταν συμπληρώματα διατροφής και βιταμίνες είναι εκείνοι που δεν νοιάζονται ή δεν μπορούν να τα έχουν, όπως για παράδειγμα οι κάτοικοι του Τρίτου Κόσμου. Σύμφωνα με έρευνα της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας, τα άτομα που λαμβάνουν συμπληρώματα διατροφής και βιταμίνες είναι και εκείνα που προσέχουν περισσότερο τη διατροφή τους και άρα δεν έχουν και τόση ανάγκη τα κάθε είδους «βοηθήματα». Από την άλλη και στην Αμερική, τα τόσο δημοφιλή συμπληρώματα διατροφής αποδεικνύονται συχνά επισφαλή για την ανθρώπινη υγεία. Οπως ανακοινώθηκε πρόσφατα επισήμως μέσα σε ένα χρόνο, τα κρούσματα παρενεργειών σε άτομα που λαμβάνουν συμπληρώματα διατροφής τριπλασιάστηκαν. Τώρα, η Αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) επιβάλλεται να βελτιώσει τον έλεγχο που αφορά στα συγκεκριμένα σκευάσματα.

ΠΗΓΗ: ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 8/8/2009

Γενετικά Τεστς: Αλήθειες και Ψέματα

Εξατομικευμένες δίαιτες με βάση το DNA από εξειδικευμένους διαιτολόγους;

Ένα έρθρο που βρήκα πρόσφατα στην εφημερίδα «ΤΟ ΒΗΜΑ» και εχει γραφτεί από τον Καθηγητή Γενετικής Σ. Ν. Αλαχιώτη.

«Σύγχρονοι γενετικοί μύθοι

Ως φάρμακο διά πάσαν νόσον προβάλλεται συχνά η γενετική από τα ΜΜΕ ή ακόμη ως άλλη «κρυστάλλινη σφαίρα» που προλέγει το μέλλον από κερδοσκοπικές εταιρείες παντός είδους.
Πώς θα ισορροπήσουμε ανάμεσα στη μαγεία της επιστημονικής γνώσης και στη μαγγανεία των καιροσκόπων;

Τα επιτεύγματα της Γενετικής έχουν πολύ συχνά την τιμητική τους θέση στα ΜΜΕ. Καθημερινά σχεδόν, όλο και κάποιος γενετικός νεωτερισμός θα κοσμεί τις οθόνες των τηλεοράσεων ή τις σελίδες των εφημερίδων ή θα ταξιδεύει με τα ερτζιανά κύματα· με πολλές στρεβλώσεις όμως.

Η αλήθεια βέβαια είναι ότι η επιστημονική πρόοδος είναι μεγάλη, αλλά το ύψος στο οποίο ανεβάζουν συνήθως τα ΜΜΕ ορισμένα επιτεύγματα είναι ιλιγγιώδες, μυθικό· και το αποτέλεσμα είναι να νομίζει ο κόσμος ότι ήδη έχουμε νικήσει τον καρκίνο, ότι προβλέπουμε όλες τις μελλοντικές μας ασθένειες με γενετικά τεστ, πως θα κάνουμε παιδιά και στα 100 μας χρόνια, ότι θα γεννιούνται τέλεια μωρά, ότι θα επιλέγουμε το ιδανικό ταίρι με ένα τεστ DΝΑ· και πολλά άλλα ακόμη, εκ των οποίων άλλα είναι ήδη «έτοιμα» και άλλα προβλέπονται λίαν προσεχώς, αύριο, όπως η θεραπεία κάθε νόσου με τα βλαστοκύτταρα!

Είναι όλα αυτά λοιπόν μια εύθυμη νότα στην γκρίζα καθημερινότητα που αποκτά μαύρη απόχρωση με την παγκόσμια οικονομική κρίση αλλά και την κοινωνική σύγχυση, ή μια σύγχρονη μυθολογία που ανεύθυνα μαστιγώνει την πιστότητα της ελπιδοφόρας επιστήμης της Γενετικής; Τι αποκομίζει ο μέσος πολίτης ακούγοντας και διαβάζοντας επιτεύγματα επί επιτευγμάτων, που του δίνουν την εικόνα ότι η Γη γέμισε μικρούληδες θεούς;

Η ελπίδα είναι αναμφίβολα ευπρόσδεκτη, αλλά η πραγματικότητα πιο απαραίτητη για να μη βαδίσει κανείς στο κενό, πιστεύοντας ότι είναι ξαφνικά αετός. Γι΄ αυτό χρειάζεται όχι μόνο περίσσεια προσοχή και ευθύνη για τη διακίνηση της επιστημονικής πληροφορίας, αλλά και κάποια στοιχειώδης γνώση των πραγμάτων για να μην παραμορφώνονται κατά τη μεταφορά τους. Γονιδίωμα, ο μεγάλος άγνωστος
Διατυμπανιζόταν, λ.χ., ότι μετά την πρόσφατη ολοκλήρωση της χαρτογράφησης του γονιδιώματος του ανθρώπου τα υπόλοιπα θα ήταν εύκολη υπόθεση· όπως η συσχέτιση των 21.000-22.000 γονιδίων μας με τα κληρονομικά χαρακτηριστικά μας, με τις γενετικές μας ασθένειες π.χ., για να τις ελέγξουμε. Η αλήθεια είναι ότι μπορεί ένα μεγάλο ποσοστό γονιδίων, το 60% περίπου, να έχει ήδη αντιστοιχηθεί· αλλά δεν φθάνει μόνο αυτό.

Υπάρχουν τα περίπλοκα γονιδιακά δίκτυα που μορφοποιούν τις αλληλεπιδράσεις των γονιδίων και τις εκφράσεις τους για να ελεγχθεί ένα χαρακτηριστικό, μια ασθένεια, και δεν τα ξέρουμε, τα ερευνούμε, ενώ η αδρανοποίηση ορισμένων γονιδίων μας δεν έχει καμία βιολογική επίπτωση, διότι ίσως καλύπτεται από τα εν λόγω δίκτυα· είναι και το περιβάλλον με τις άπειρες παραμέτρους του που αλληλεπιδρά με τα γονίδια· και όλα αυτά αποκαθηλώνουν τον μύθο που λέει ότι η βιολογική μας αυτογνωσία έχει κατακτηθεί στην ολότητά της διά της γνώσης του γονιδιώματός μας, των γονιδίων μας. Στρεβλώσεις και εμπόριο ελπίδας
Ωστόσο κατά την εκλαΐκευση παρερμηνεύονται τα ερευνητικά ευρήματα και παραμορφώνονται. Π.χ., τελευταία γράφτηκε ως είδηση ότι εννέα γονίδια κάνουν πιο έξυπνα τα κορίτσια! Δεν ξέρει όμως ο αρθρογράφος ότι στη διαμόρφωση της νοημοσύνης του ανθρώπου, εκτός του περιβάλλοντος, συμμετέχουν και περισσότερα από 100 γονίδια; Η αλήθεια είναι ότι ίσως αυτά τα εννέα γονίδια να έχουν μεγαλύτερη συμμετοχή· αλλά πώς γράφτηκε;

Αλλη είδηση υπόσχεται πρόβλεψη των μελλοντικών μας ασθενειών, αρκεί να έχουμε 1.000 δολάρια για να κάνουμε ένα γενετικό τεστ. «Διαβάστε τον εαυτό σας»διαφημίζουν οι αισχροκερδοσκοπικές «Σειρήνες» που πιέζουν κυβερνήσεις να εντάξουν τέτοιες εξετάσεις στις προϋποθέσεις ασφάλισης ή πρόσληψης σε εργασία. Στο μόνο όμως που έπρεπε μια τέτοια είδηση να αναφέρεται είναι το κέρδος της νέας γνώσης, που όμως εκτός ελαχίστων περιπτώσεων δεν έχει ακόμη ικανοποιητική εφαρμογή. Και τούτο διότι δεν γνωρίζουμε την πολυπλοκότητα της γονιδιακής ή γονιδιωματικής δράσης. Αλλά και για κάποια περίπτωση γενετικής προδιάθεσης σε μια ασθένεια, για την οποία όμως δεν υπάρχει θεραπεία, για ποιον λόγο να το γνωρίζει ο ενδιαφερόμενος; Για να ασθενήσει νωρίτερα από το άγχος του; Αν όμως διά της παιδείας του ακολουθούσε γενικά μια μετρημένη και προσεκτική ζωή, όπως πρέπει να κάνουμε όλοι μας, η προφύλαξη του εαυτού του δε θα ήταν αποτελεσματικότερη;

«Επαναστατικό γενετικό τεστ και για μωρά»διαφημίζεται επίσης και υπόσχεται έλεγχο στο έμβρυο «όλων»των γνωστών γενετικών ασθενειών! Πώς όμως, με τον έλεγχο περίπου 1.400 μονογονιδιακών και πάνω από 5.000 πολυγονιδιακών; Αυτά δεν γίνονται, παρά για λίγες περιπτώσεις μόνο. Αν όμως προχωρήσουμε και σε φυσικά χαρακτηριστικά, δεν καταστρατηγούμε τη φύση διολισθαίνοντας στα παιδιά κατά παραγγελία; Και όμως τα γενετικά αυτά τεστ είτε για μεγάλους είτε για έμβρυα έχουν ήδη γίνει μόδα που τροφοδοτεί οικονομικά τις ακόρεστες ορέξεις κάποιων που πουλούν ελπίδα· όπως γίνεται και με τα ομφαλοπλακουντικά βλαστοκύτταρα.

Η πραγματική επιστημονική γνώση έχει τη σοβαρότητά της, που δεν ταιριάζει με την παραπλανητική και διογκωμένη διαφήμισή της· όπως στην περίπτωση, λ.χ., που θα μπορούμε να κάνουμε παιδιά και στα 100 μας με τεχνητές μήτρες! Μα το έμβρυο μαθαίνει μέσα στη μήτρα· τι θα μάθει μέσα στο μηχάνημα; Και κατά πόσον ένα άψυχο μηχάνημα, αν γίνει, θα μπορεί να μιμηθεί το λίκνο της ζωής, τη μήτρα;

Ο χορός όμως καλά κρατεί.«Δώσε μου το DΝΑ σου να σου πω πώς σε λένε»! Να μας πουν δηλαδή την πιθανότητα, διά της γονιδιωματικής ανάλυσής μας και της στατιστικής, εξελικτικής προέλευσης του ονόματός μας. Οποιος όμως δεν ξέρει πώς τον λένε, τι το θέλει το τεστ; Κι αν η πιθανότητα βγει λάθος; Αλλου παπά ευαγγέλια; Αλλοι πάλι πουλούν στην Ελβετία ένα γενετικό τεστ DΝΑ για το«πώς θα βρούμε ιδανικούς συντρόφους» ! Αυτό το κάνουν όμως η φύση και ο πολιτισμός, όχι μόνο τα γονίδια. Δεν είναι λοιπόν το τεστ αυτό μια ευφάνταστη προέκταση της επιστημονικής γνώσης, χωρίς όμως τεκμηριωμένη επιστημοσύνη;

Αυτόκλητοι κλωνοποιοί
Αλλά κάτι ανάλογο δεν έγινε και με την αναπαραγωγική κλωνοποίηση του ανθρώπου προσφάτως; Ο αμφιλεγόμενος Ιταλός Αντινόρι «ανακοίνωσε» ότι έχει κλωνοποιήσει τρεις άνδρες και οι κλώνοι τους, δύο αγόρια και ένα κορίτσι, ζουν σε ανατολική χώρα που δεν κατονόμασε. Δεν γνώριζε όμως το στοιχειώδες· ότι, αφού δήθεν κλωνοποίησε τρεις άνδρες, τα παιδιά έπρεπε να ΄ναι και τα τρία αγόρια! Το κορίτσι πού βρέθηκε; Υστερα από λίγες εβδομάδες εμφανίστηκε και ο άλλος επίδοξος κλωνοποιός, ο Ζαβός, που κι αυτός λέει ότι σε πολύ λίγο χρονικό διάστημα θα έχει κλωνοποιήσει επιτυχώς άνθρωπο! Περιμένουμε την τρίτη της «παρέας», την Μπουασελιέ, να μας πει κι αυτή πόσους έχει κλωνοποιήσει! Και όμως τέτοιες ειδήσεις προβάλλονται εμφατικά από τα ΜΜΕ, προκαλώντας σύγχυση αντί να παρέχουν ενημέρωση.

Με όλα αυτά όμως ο μύθος τρώει την αλήθεια και αντί να οδηγούμε τον κόσμο στην κατανόηση της πραγματικότητας, που είναι ο καταλύτης για τη νοητική και ηθική του τελείωση, τον απομακρύνουμε με ειδήσεις που έχουν ξύλινα πόδια· τον παραπλανούμε με πήλινους πύργους εντυπωσιασμού. Μια σοφή όμως παροιμία λέει: «Οπου ακούς πολλά κεράσια κράτα και μικρό καλάθι». Το καλάθι αυτό χωράει τη μεγάλη πρόοδο της Γενετικής, αλλά δεν χωράει τις μυθοπλασίες της που κοντεύουν να μιμηθούν την Αστρολογία. Η ελπίδα που δίνει η γενετική έρευνα δεν πρέπει να καεί στον βωμό της ανεύθυνης εκλαΐκευσής της ή και της κατευθυνόμενης εκμετάλλευσης πονεμένων ανθρώπων, ακόμη και αφελών ή άλλων που ζήλεψαν τον υπεράνθρωπο του Νίτσε. Προσοχή λοιπόν στην εκλαΐκευση της επιστημονικής γνώσης.»

ΠΗΓΗ: ΤΟ ΒΗΜΑ Κυριακή 14 Ιουνίου 2009

Το χρυσό δισκοπότηρο των διαιτών

Η μοντέρνα επιστήμη της διαιτολογίας έχει σωρεύσει τέτοιο όγκο γνώσεων πλέον που έχει αφήσει στο παρελθόν την εποχή των γενικών διατροφικών οδηγιών που “έρχονται γάντι” σε όλους. Με τα διαρκώς αυξανόμενα νέα επιστημονικά δεδομένα η εικόνα της γυναίκας που έχει φωτοτυπήσει και ακολουθεί τη δίαιτα της φίλης της μοιάζει πλέον ξεθωριασμένη.

Οι καιροί είναι απαιτητικοί για τους διαιτολόγους και υπαγορεύουν αυστηρή εξατομίκευση των οδηγιών και των διαιτολογίων στα πλαίσια μιας υψηλής ποιότητας υπηρεσιών.

Αυτό γίνεται καλύτερα κατανοητό με ένα απλό διατροφικό παράδειγμα. Η κατανάλωση κορεσμένων λιπαρών μέσα από τη διατροφή δεν αυξάνει σε όλους τους ανθρώπους το ίδιο την ολική τους χοληστερόλη. Σε αρκετούς μάλιστα δεν την αυξάνει καθόλου πάνω από τα επιτρεπόμενα όρια. Ειδικά στους τελευταίους δε θα ήταν συνετό να αποκλειστούν εντελώς τροφές που περιέχουν μέτριες ποσότητες κορεσμένων λιπαρών.

Κάθε άνθρωπος αντιδρά διαφορετικά, αρκετές φορές σχεδόν ιδιοσυγκρασιακά, στην κατανάλωση του ίδιου τροφίμου. Επιπρόσθετα, η επιστήμη της διατροφογενωμικής και της διατροφογενετικής επιχειρεί πλέον να ανιχνεύσει σε γενετικό επίπεδο αυτές τις ποικίλες επιδράσεις των τροφίμων στα διάφορα άτομα, με απώτερο σκοπό τη μελλοντική κατάρτιση απόλυτα εξατομικευμένων διαιτολογίων με βάση το γενετικό προφίλ και τη συγκεκριμένη πάθηση.

Όλα τα παραπάνω καταδεικνύουν το προφανές: η επιστήμη της διατροφής προσπαθεί να κατανοήσει τον τρόπο με τον οποίο τα θρεπτικά συστατικά επηρεάζουν τον κάθε άνθρωπο ξεχωριστά. Αλλά μέχρι την κατάκτηση αυτού του στόχου επιχειρεί, με τις διάφορες έρευνες, να εντοπίσει πρώτιστα τις επιδράσεις σε μικρότερες επιμέρους πληθυσμιακές ομάδες με κοινά χαρακτηριστικά.

Έτσι, προκύπτουν ανά διαστήματα οι κατευθυντήριες διατροφικές οδηγίες στον πληθυσμό κάθε χώρας. Όμως αυτές δεν πρέπει σε καμιά περίπτωση να συγχέονται με το διαιτολόγιο που θα εκπονηθεί όταν κάποιος επισκέπτεται τον διαιτολόγο του. Στην περίπτωση αυτή ο ειδικός θα εξετάσει λεπτομερώς το ατομικό ιστορικό, τις ανθρωπομετρικές μετρήσεις, τον εργαστηριακό και βιοχημικό έλεγχο και θα μετασχηματίσει τις ανάγκες σε συγκεκριμένο και ποσοτικά εκφρασμένο διατροφικό σχήμα.

Οι πληθυσμιακές διατροφικές οδηγίες από την άλλη πλευρά αποτελούν γενικές κατευθύνσεις που αποσκοπούν στην εξασφάλιση της γενικότερης καλής υγείας και ευεξίας του ενήλικου πληθυσμού.

Υπάρχουν πολλές παράμετροι που συμβάλλουν στη διαμόρφωση του τελικού διαιτολογίου από τον ειδικό. Η φάση της ζωής για παράδειγμα την οποία διανύει το άτομο είναι μια από τις πιο καθοριστικές. Οι ανάγκες σε θρεπτικά συστατικά ποικίλουν ανάλογα την ηλικία, το φύλο και την κατάσταση υγείας του ατόμου. Μια έγκυος γυναίκα δεν έχει τις ίδιες ανάγκες σε θρεπτικά συστατικά σε σχέση με μια μη εγκυμονούσα. Ακόμα και μεταξύ του δεύτερου και του τρίτου τριμήνου της κυοφορίας οι ανάγκες της ίδιας γυναίκας διαφοροποιούνται.

Η εμμηνόπαυση είναι επίσης μια περίοδος που αλλάζει τα δεδομένα στις διατροφικές απαιτήσεις της γυναίκας. Τα παιδιά από την άλλη πλευρά διαφοροποιούν τις ανάγκες τους ανάλογα με το στάδιο της ανάπτυξής τους. Διαφορετικές είναι οι συστάσεις στη νεογνική ζωή από αυτές στην παιδική, την προ-εφηβική και την εφηβική ηλικία. Τέλος, η Τρίτη ηλικία θέτει άλλους κανόνες διατροφικής φροντίδας καθώς η φυσιολογική φθορά του οργανισμού και η ύπαρξη διάφορων παθήσεων μεταβάλλουν το τοπίο των πιθανών διατροφικών ελλείψεων και δυσκολιών πρόσληψης των απαραίτητων θρεπτικών συστατικών.

Ενώ λοιπόν οι ανάγκες ποικίλουν τόσο πολύ και η διατροφική υποστήριξη οφείλει να ισορροπεί μεταξύ διατήρησης ενός φυσιολογικού σωματικού βάρους και παροχής όλων των αναγκαίων μακροθρεπτικών και μικροθρεπτικών συστατικών, η μάστιγα της εποχής που ταλαιπωρεί τον γυναικείο κυρίως πληθυσμό είναι η αναζήτηση μιας θαυματουργής δίαιτας.

Είναι τόσο σφόδρα η επιθυμία για απώλεια σωματικού βάρους που πολλές φορές παραγκωνίζεται η ευεξία και τελικά θυσιάζεται στο βωμό της προσωρινής και πολλές φορές ματαιόδοξης απώλειας μερικών κιλών. Δεν είναι τυχαία η μεγάλη απήχηση των παράδοξων διαιτών (fad diets όπως χαρακτηριστικά ονομάζονται) και το ατέρμονο κυνήγι του διαφορετικού. Όταν οι βασικές διαιτολογικές αρχές λησμονούνται και η πίστη στον εαυτό μας χάνεται τότε είναι απόλυτα αναμενόμενο να γινόμαστε ενδοτικοί σε οτιδήποτε βρεθεί στην ψυχοφθόρο αυτή αναζήτηση: στη δίαιτα του γείτονα, της φίλης, το διαιτολόγιο του εκάστοτε περιοδικού ποικίλης ύλης ακόμα και σε επικίνδυνες πολλές φορές για την υγεία διατροφικές ατραπούς.

Το χρυσό δισκοπότηρο μιας δίαιτας είναι ακριβώς η εξατομίκευση και όχι ένας μαγικός συνδυασμός τροφίμων. Ο σύγχρονος άνθρωπος καλό θα ήταν να αφήσει πίσω του την υπερβολική εξωστρέφεια και να εστιάσει στην εσωτερικότητα που πρώτιστα θα του εξασφαλίσει την ψυχική ηρεμία για να αντιμετωπίσει ρεαλιστικά το πρόβλημα της υγείας ή του βάρους του. Κατ’ αυτόν τον τρόπο θα αναζητήσει βοήθεια με σωστούς προσανατολισμούς και προσγειωμένες απαιτήσεις.

Diet Coke Plus και FDA

Ο οργανισμός τροφίμων και φαρμάκων (FDA) της Αμερικής απέστειλε γράμμα στον διευθύνοντα σύμβουλο της Κόκα Κόλα δηλώνοντάς του πως ο ισχυρισμός της Diet Coke Plus πως αποτελεί καλή πηγή βιταμινών (όπως Β3, Β6 και Β12) και μετάλλων (όπως ψευδάργυρο και μαγνήσιο) παραβιάζει τον κανονισμό με ονομασία Federal Food, Drug and Cosmetic Act. Οι κανονισμοί προβλέπουν πως για να ονομαστεί κάτι ως plus θα πρέπει να περιέχει τουλάχιστον 10% παραπάνω ποσότητα από το θρεπτικό συστατικό σε σχέση με ανάλογα προϊόντα. Το προϊόν αυτό δηλαδή δεν έχει εναρμονιστεί με τους κανονισμούς που προσδιορίζουν τον ισχυρισμό θρεπτικού περιεχομένου «με» («plus») και άρα δε δικαιολογείται η ονομασία plus. Ο FDA κάλεσε την Κόκα Κόλα να αλλάξει την ετικέτα του εν λόγω προϊόντος. Από την πλευρά του ο εκπρόσωπος της Κόκα Κόλα απάντησε πως θα εξετάσουν πολύ σοβαρά το γράμμα του FDA και θα απαντήσουν στα μέσα Γενάρη περίπου.
Το σημείο που χρήζει παρατήρησης είναι το γεγονός πως ο FDA αναφέρει στο γράμμα πως δε θεωρεί κατάλληλη την ενίσχυση των snack foods, όπως τα ανθρακούχα αναψυκτικά.
Το θέμα παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον, εν όψει των ελληνικών μελλοντικών ισχυρισμών υγείας, και η απάντηση της Κόκα Κόλα αναμένεται με ανυπομονησία.
Καλό θα ήταν πάντως να καλύπτονται οι ανάγκες σε θρεπτικά συστατικά από φυσικά τρόφιμα όπως όσπρια, φρούτα και λαχανικά.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΖΑΧΑΡΗΣ ΣΤΗΝ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ

Σχεδόν το 1/3 των ενηλίκων και το 1/6 των παιδιών είναι παχύσαρκοι στις Ηνωμένες Πολιτείες. Σίγουρα η υπερκατανάλωση θερμίδων και η έλλειψη φυσικής δραστηριότητας αποτελούν τις κύριες αιτίες του φαινομένου αυτού, αλλά πλέον φαίνεται πως υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που παίζουν τον δικό τους ιδιαίτερο ρόλο. Ένας από αυτούς φαίνεται πως είναι και η ζάχαρη με κύριο υπαίτιο συστατικό τη φρουκτόζη.

Η φρουκτόζη είναι γλυκύτερη από τη γλυκόζη ή την επιτραπέζια ζάχαρη, έναν διασακχαρίτη που δομείται από ένα μόριο γλυκόζης και ένα μόριο φρουκτόζης. Αποτελεί το κύριο σάκχαρο των φρούτων, ενώ στα αναψυκτικά και σε άλλα γλυκά χρησιμοποιείται ως συστατικό που δίνει γλυκιά γεύση.

Στα αναψυκτικά η φρουκτόζη απαντάται με τη μορφή σιροπιού από καλαμπόκι με υψηλή περιεκτικότητα σε φρουκτόζη. Το σιρόπι αυτό άρχισε να εμφανίζεται στις Ηνωμένες Πολιτείες γύρω στο 1970 και έκτοτε χρησιμοποιείται ως γλυκαντική ουσία σε αναψυκτικά, χυμούς φρούτων, γλυκίσματα και άλλα επεξεργασμένα τρόφιμα.

Η κατανάλωση της γνωστής σε όλους ζάχαρης σε συνδυασμό με τα τρόφιμα που περιέχουν σιρόπι από καλαμπόκι με υψηλή περιεκτικότητα σε φρουκτόζη, έχουν αυξήσει κατά 30% την κατανάλωση γλυκαντικών ουσιών τα τελευταία 40 χρόνια, κυρίως μέσω της κατανάλωσης αναψυκτικών. Υπολογίζεται πως ένας μέσος άνθρωπος καταναλώνει περί τα 68 κιλά γλυκαντικών ουσιών το χρόνο, γεγονός το οποίο μεταφράζεται σε μια ημερήσια κατανάλωση θερμίδων αυξημένη κατά 500 θερμίδες.

Η εισαγωγή της ζάχαρης (συστατικό της οποίας αποτελεί η φρουκτόζη) στην καθημερινή διατροφή είναι σχετικά πρόσφατο φαινόμενο. Πριν τη ζάχαρη, οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν το μέλι ως γλυκαντική ουσία, ενώ η κύρια πηγή υδατανθράκων ήταν το άμυλο του ρυζιού, του κριθαριού, του σιταριού και της βρώμης. Επειδή όμως η παραγωγή μελιού δεν ήταν μαζική, οι περισσότεροι δεν έκαναν χρήση γλυκαντικών ουσιών.

Η πρόσληψη φρουκτόζης μέσω της δίαιτας έχει αυξηθεί από το 1970 έως το 2000, ενώ πριν την μαζική παραγωγή ζάχαρης μόνο συγκεκριμένες διατροφικές επιλογές περιείχαν φρουκτόζη, όπως κάποια φρούτα (π.χ μήλα, σταφύλια), το μέλι, οι σταφίδες, οι χουρμάδες, τα σύκα, τα βατόμουρα. Η υψηλή κατανάλωση αναψυκτικών στις μέρες μας έχει συμβάλλει στη μεγάλη έκθεση του οργανισμού μας σε φρουκτόζη.

Ενώ το 1942 η κατανάλωση αναψυκτικών ήταν κατά προσέγγιση 2 μερίδες/εβδομάδα, το 2000 το νούμερο έφθασε να είναι 2 μερίδες/ημέρα. Ιδιαίτερα τα παιδιά προσχολικής ηλικίας, που παλαιότερα δεν παρουσίαζαν έκθεση στη φρουκτόζη, τώρα πίνουν οπωσδήποτε κάποιο αναψυκτικό με προστιθέμενο σάκχαρο. Η αυξημένη κατανάλωση αναψυκτικών έχει συσχετισθεί με την παχυσαρκία, την υπέρταση και τον διαβήτη, ενώ η κατανάλωση φρουτοχυμών με παχυσαρκία στα παιδιά.

Η φρουκτόζη μεταβολίζεται με διαφορετικό τρόπο από τη γλυκόζη, γι’ αυτό και έχει διαφορετικές επιδράσεις. Η φρουκτόζη, αφού μεταβολιστεί, παρέχει την πρώτη ύλη για τη δημιουργία των τριγλυκεριδίων. Έτσι, δεν είναι τυχαίο το εύρημα μελετών σε παιδιά που ανίχνευσαν υψηλά επίπεδα λιπιδίων (τριγλυκερίδια, ‘κακή χοληστερίνη’) μετά από την κατανάλωση διαιτών με υψηλό περιεχόμενο σε φρουκτόζη.

Τέτοιες δίαιτες παρέχουν καθημερινά περίπου 400 – 800 θερμίδες μόνο από τη φρουκτόζη. Επίσης έχει βρεθεί από άλλες μελέτες πως μια δίαιτα πλούσια σε φρουκτόζη μικραίνει το μέγεθος το σωματιδίων που περιέχουν την ‘κακή χοληστερίνη’, κάνοντάς τα έτσι πιο διαπεραστικά και πιο αθηρογόνα.

Τέλος, υπάρχουν και μελέτες που συνδέουν το μεταβολισμό της φρουκτόζης με αυξημένα επίπεδα ουρικού οξέος. Για την ακρίβεια έχει φανεί πως η φρουκτόζη είναι το μόνο σάκχαρο του οποίου η υπερβολική κατανάλωση αυξάνει το ουρικό οξύ.

Από πολλές σύγχρονες μελέτες έχει φανεί πως τα αυξημένα επίπεδα ουρικού οξέος αποτελούν ανεξάρτητο παράγοντα κινδύνου μεταβολικού συνδρόμου, παχυσαρκίας, υπέρτασης, νεφρικής νόσου ακόμα και καρδιοπάθειας. Οι μελέτες αυτές εμπλέκουν έτσι τη φρουκτόζη στη γνωστή σχέση μεταξύ αυξημένου ουρικού οξέος και καρδιοπαθειών.

Φαίνεται λοιπόν πως τα σάκχαρα, όπως η γνωστή μας ζάχαρη, που περιέζουν φρουκτόζη διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη παχυσαρκίας, υπέρτασης και μεταβολικού συνδρόμου. Έτσι, αν και χρειάζεται περισσότερη έρευνα για να επαληθευθούν οι παραπάνω ισχυρισμοί, ίσως θα πρέπει να επανεξεταστεί μια πιθανή υπερκατανάλωση αναψυκτικών, ζάχαρης, προπαρασκευασμένων γλυκισμάτων και επεξεργασμένων τροφίμων από τον γενικότερο πληθυσμό.

ΠΑΠΑΜΙΚΟΣ ΒΑΣΙΛΗΣ (ΚΙΝΗΤΟ: 6977867138)

Υποψήφιος διδάκτωρ Διατροφογενομικής Χαροκοπείου Πανεπιστημίου

M.Med.Sci Κλινικός Διαιτολόγος – Διατροφολόγος, Πανεπιστημίου Γλασκώβης

MSc Healthcare Manager, Πανεπιστημίου Αθηνών

Πτυχιούχος Διαιτολόγος – Διατροφολόγος, Χαροκοπείου Πανεπιστημίου