Οι καινούργιες αμερικανικές διατροφικές οδηγίες 2015 – 2020 για καλύτερη υγεία

Τον Ιανουαρίο του 2016, το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (USDA) ενημέρωσε το κοινό για τις νέες διατροφικές κατευθυντήριες γραμμές. Οι διατροφικές οδηγίες στις Ηνωμένες Πολιτείες είχαν να ανανεωθούν από το 2010, ενώ η πρώτη τους εκδοχή εμφανίστηκε το 1980.

Έπειτα από την προσθήκη και αξιολόγηση όλων των νεότερων επιστημονικών δεδομένων έφτασε ο καιρός αυτές οι οδηγίες να ανανεωθούν. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, άλλωστε, οι διατροφικές κατευθηντήριες γραμμές ανανεώνονται, βάσει νόμου και προγραμματισμού, κάθε πέντε χρόνια και αφορούν τα άτομα ηλικίας μεγαλύτερης των δύο ετών. Στα άτομα αυτά συμπεριλαμβάνονται και όσοι διατρέχουν κίνδυνο εμφάνισης κάποιας χρόνιας εκφυλιστικής ασθένειας.

Συνοπτικά, τα σημαντικότερα μηνύματα των νέων οδηγιών είναι τα εξής:

• Τα σιτηρά οφείλουν να αποτελούν κομμάτι του καθημερινού διαιτολογίου, και μάλιστα η προσπάθεια πρέπει να στοχεύει ώστε τα μισά από αυτά να είναι ολικής άλεσης.
•  Έμφαση στην κατανάλωση ποικιλίας λαχανικών, με ποικιλία χρωμάτων όπως το σκούρο πράσινο, το κόκκινο, το κίτρινο και το πορτοκαλί.
• Προτίμηση στα αληθινά φρούτα.
• Κατανάλωση ποικιλίας πηγών πρωτεΐνης η οποία δεν βρίσκεται μόνο στο κόκκινο κρέας και στα πουλερικά, αλλά και στο ψάρι, τα αυγά, τα όσπρια, τη σόγια, τους σπόρους και τους ξηρούς καρπούς.
• Αντικατάσταση στα πλήρη γαλακτοκομικά με την ημίπαχη ή άπαχη εκδοχή τους.
• Τα έλαια, όπως το ελαιόλαδο, αποτελούν πηγή ωφέλιμων λιπαρών τα οποία όμως εξασφαλίζονται και από τρόφιμα όπως τα λιπαρά ψάρια και οι ξηροί καρποί.
• Η κατανάλωση κορεσμένων λιπαρών θα πρέπει να περιορίζεται σε λιγότερο από 10% των συνολικών καταναλισκόμενων θερμίδων ημερησίως, ενώ το ίδιο ισχύει και για τα προστιθέμενα σάκχαρα.
• Περιορισμός του αλατιού στη διατροφή, με την κατανάλωση να ορίζεται σε μόλις 2.300 mgr νατρίου την ημέρα.

Η κριτική ανάλυση των οδηγιών βοηθά σίγουρα στην καλύτερη κατανόησή τους. Οι οδηγίες πλέον εστιάζουν την προσοχή των ειδικών και του κοινού στο συνολικό διατροφικό πρότυπο και την επίδραση που αυτό έχει στην υγεία παρά σε μεμονωμένα τρόφιμα ή θρεπτικά συστατικά όπως συνέβαινε στο παρελθόν. Ο αναφερόμενος στόχος των οδηγιών είναι η διατήρηση ενός φυσιολογικού σωματικού βάρους, αν και οι επιδράσεις της διατροφής στην υγεία είναι πολύ πιο σύνθετες μέσω της πολυδιάστατης δράσης των μακρο- και μικροθρεπτικών συστατικών σε όλες τις λειτουργίες του ανθρώπινου σώματος. Θα ήταν συνετό το σωματικό βάρος να μην αποτελεί τον μοναδικό στόχο των οδηγιών. Οι οδηγίες επίσης δέχτηκαν έντονη κριτική για την ιδιαίτερα «ευρεία και αόριστη γλωσσική αναφορά» τους σε τρόφιμα που έχουν «αυξημένη θρεπτική πυκνότητα» παρά στη δημιουργία πολύ πιο συγκεκριμένων συστάσεων.

Το συνιστώμενο ποσοστό των προστιθέμενων σακχάρων δεν θα πρέπει να ξεπερνά το επίπεδο του 10% των ημερήσιων καταλισκόμενων θερμίδων. Σε μια συμβατική δίαιτα 2000 θερμίδων δηλαδή, οι 200 θερμίδες (12 κουταλάκια του γλυκού ζάχαρη ή περίπου 1 κουτάκι σακχαρούχου αναψυκτικού) δυνητικά θα μπορούσαν να προέρχονται από τη ζάχαρη. Οι 12 κουταλιές ζάχαρης μπορεί να φαίνονται ως μια υπερβολικά «χαλαρή» σύσταση αλλά θα πρέπει να ληφθεί υπόψη και το γεγονός πως πολλοί Αμερικανοί καταναλώνουν μέχρι και 22 κουταλάκια του γλυκού ζάχαρης ημερησίως. Η σύσταση που αφορά τα σιτηρά ολικής άλεσης (τα μισά από τα σιτηρά να είναι ολικής άλεσης) έρχεται δυνητικά σε ασυμφωνία με τα υπάρχοντα ερευνητικά δεδομένα που υποδεικνύουν όλα τα σιτηρά της καθημερινής μας διατροφής να είναι μη επεξεργασμένα. Επιπρόσθετα, η «χαλαρή» σύσταση για τα σιτηρά σε συνδυασμό με τη σύσταση για τη ζάχαρη πιθανότατα θα μπορούσε να οδηγήσει σε μεγάλες διακυμάνσεις τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα.

Συνεχίζοντας, οι οδηγίες εστιάζουν στις διατροφικές πηγές του καλίου, του ασβεστίου και τις βιταμίνης D, ενώ καλό θα ήταν να γίνεται επιπρόσθετη αναφορά στο ρόλο και τις διατροφικές πηγές των υπολοίπων βιταμινών και μετάλλων. Αναφορά γίνεται από τις οδηγίες και στην κατανάλωση αλατιού. Η μέση ημερήσια πρόσληψη νατρίου των Αμερικανών ανέρχεται σε 3,440 mgr (περίπου 1,5 κγ μαγειρικού αλατιού ημερησίως) τη στιγμή που η σύσταση αφορά επίπεδα των 2300 mgr νατρίου (1 κγ μαγειρικό αλάτι ημερησίως).

Αν αυτές οι ποσότητες νατρίου αναχθούν σε γραμμάρια μαγειρικού αλατιού τότε η σύσταση γίνεται 5,75 γραμμάρια μαγειρικού αλατιού ημερησίως και η μέση ημερήσια κατανάλωση στις ΗΠΑ αγγίζει τα 8,6 γραμμάρια μαγειρικού αλατιού ημερησίως. Στα περισσότερα Ευρωπαϊκά κράτη η μέση κατανάλωση αλατιού κυμαίνεται στα 8 – 11 γραμμάρια ημερησίως (1,5 κ.γ. – 2 κ.γ. μαγειρικού αλατιού). Σε σχέση με τις πηγές προέλευσης της κατανάλωσης αλατιού, έρευνες σε ευρωπαϊκά κράτη έχουν δείξει ότι το 70-75% του προσλαμβανόμενου νατρίου προέρχεται από επεξεργασμένες τροφές και από τα γεύματα εκτός σπιτιού (ενώ ένα 10-15% από φυσικές μη επεξεργασμένες τροφές και ένα 10-15% από την προσθήκη αλατιού κατά τη διάρκεια μαγειρέματος και στο τραπέζι.

Ένα πρόσθετο νέο στοιχείο των οδηγιών αποτελεί η απουσία σύστασης για τη διαιτητική χοληστερόλη. Τα τελευταία 50 χρόνια η σύσταση αφορούσε ημερήσια κατανάλωση διαιτητικής χοληστερόλης όχι μεγαλύτερης των 300 χιλιοστογραμμαρίων (mgr). Στις τελευταίες οδηγίες η σύσταση αυτή δεν υπάρχει πλέον καθότι τα διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν ότι δεν υφίσταται κάποια σχέση ανάμεσα στην κατανάλωση διατροφικής χοληστερόλης και των επιπέδων της χοληστερόλης στο αίμα. Σε συμφωνία και με τα συμπεράσματα της αναφοράς της Αμερικάνικης Καρδιολογικής Εταιρείας (AHA / ACC report) η χοληστερόλη είναι μια θρεπτική ουσία της οποίας η αυξημένη κατανάλωση δεν καθιστά πρόβλημα.

Τέλος, οι οδηγίες φαίνεται επίσης ότι δε λαμβάνουν επαρκώς υπόψη την πρόσφατη (2 μήνες πριν) σύσταση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για τη μείωση της κατανάλωσης του κόκκινου κρέατος και των επεξεργασμένων κρεάτων, αφού η ανασκόπηση των δεδομένων υπέδειξε αύξηση του κινδύνου εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου από την υπερκατανάλωσή τους (50 γραμμάρια επεξεργασμένου κρέατος την ημέρα – δηλαδή λιγότερο από δύο φέτες μπέικον – αυξάνουν τις πιθανότητες εκδήλωσης ορθοκολικού καρκίνου κατά 18%). Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφερθεί ότι μέσα στο Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων των ΗΠΑ η συμβουλευτική επιτροπή που διενέργησε την ανασκόπηση των βιβλιογραφικών δεδομένων συνέστησε να συμπεριληφθεί οδηγία για μείωση του κόκκινου κρέατος και των επεξεργασμένων κρεάτων.

Ανακεφαλαιώνοντας, δεν πρέπει να παραγνωρίζεται το γεγονός πως οι διατροφικές συστάσεις προς τον οποιοδήποτε πληθυσμό και ιδιαίτερα η ερμηνεία τους επηρεάζει καθοριστικά τον τρόπο σίτισης δισεκατομμυρίων ανθρώπων. Στην Ελλάδα, ανάλογες οδηγίες είχαν εκδοθεί από το 1999. Πολύ πρόσφατα εκδόθηκαν οι ανανεωμένες διατροφικές συστάσεις προς τον πληθυσμό οι οποίες είναι προσβάσιμες ψηφιακά στην ηλεκτρονική διεύθυνση:http://www.diatrofikoiodigoi.gr. Κρίνεται λοιπόν σκόπιμο όλοι μας- και ιδιαίτερα οι ειδικοί που καθημερινά εξασκούν τη συμβουλευτική- να μελετήσουν, όχι απλά να διαβάσουν, αλλά και να συγκρίνουν τις οδηγίες ώστε με τα εξειδικευμένα επιστημονικά και κριτικά φίλτρα που διαθέτουν να οδηγήσουν τους συμπολίτες και καταναλωτές σε επιλογές που δεν θα στοχεύουν μόνο στον έλεγχο του σωματικού βάρους αλλά και στη διατήρηση της συνολικής υγείας τους.

Ασφαλής σύμφωνα με την EFSA η ασπαρτάμη

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO), περισσότεροι από τους μισούς Ευρωπαίους είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι, ενώ η Διεθνής Ομοσπονδία Διαβήτη εκτιμά ότι, μέχρι το 2030, πεντακόσια εκατομμύρια άτομα θα έχουν εμφανίσει διαβήτη τύπου 2. Και ενώ τα νούμερα «μιλάνε» και δείχνουν ότι η ανάγκη εύρεσης λύσης για την καταπολέμηση και την αποτελεσματικότερη διαχείριση των παραπάνω καταστάσεων είναι πιο επιτακτική από ποτέ, εμείς σαμποτάρουμε άδικα ένα διαθέσιμο μέσο που μπορεί να βοηθήσει.
Ο λόγος για την ασπαρτάμη, ένα εγκεκριμένο γλυκαντικό που προστίθεται σε μία ποικιλία προϊόντων όπως τα γλυκαντικά δισκία, γλυκίσματα όπως το ζελέ, τα λαιτ αναψυκτικά, τα επιδόρπια γιαουρτιού, διάφορα αρτοσκευάσματα κ.α. προκειμένου να δώσει γλυκιά γεύση, χωρίς να αποδίδει θερμίδες και χωρίς να επηρεάζει τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα. Σύμφωνα μάλιστα και με την επίσημη θέση της Ακαδημίας Διατροφής και Διαιτολογίας: η ασπαρτάμη και τα προϊόντα που την περιέχουν, όταν καταναλώνονται στα πλαίσια ενός ισορροπημένου διαιτολογίου για τη μείωση ή τη διατήρηση του βάρους, μπορούν να βοηθήσουν τους ανθρώπους να μειώσουν το βάρος τους ή να το διατηρήσουν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.

Την Τρίτη, 10 Δεκεμβρίου 2013, δημοσιεύθηκε η τελική επιστημονική γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) αναφορικά με την επαναξιολόγηση της ασπαρτάμης, η οποία έγινε στα πλαίσια της προγραμματισμένης επαναξιολόγησης όλων των πρόσθετων τροφίμων που εγκρίθηκαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση πριν τον Ιανουάριο του 2009. Η Ομάδα της EFSA που είναι αρμόδια για τα πρόσθετα των τροφίμων και τις πηγές θρεπτικών συστατικών που προστίθενται στα τρόφιμα (ANS Panel) πραγματοποίησε την πλήρη αξιολόγηση όλων των διαθέσιμων δεδομένων αναφορικά με την ασπαρτάμη και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η ασπαρτάμη είναι απόλυτα ασφαλής για τους ανθρώπους στην εγκεκριμένη τιμή Αποδεκτής Ημερήσιας Πρόσληψης (ADI = 40mg/ κιλό σωματικού βάρους/ ημέρα) και ότι δεν υπάρχει κανένας κίνδυνος στα σημερινά επίπεδα κατανάλωσης.
Με βάση την EFSA λοιπόν, τα επιστημονικά δεδομένα συνηγορούν πως η ασπαρτάμη είναι ασφαλής.

Οι παράγοντες που ρυθμίζουν το σωματικό βάρος

Το φαινόμενο της εξάπλωσης της παχυσαρκίας δεν είναι καινούριο. Από τη στιγμή της εμφάνισής του η επιστημονική κοινότητα άρχισε να αναζητεί τους παράγοντες που παίζουν πρωτεύοντα ρόλο στη ρύθμιση του σωματικού βάρους. Από το 1955 που ο Κένεντι διατύπωσε τη θεωρία της λιπόστασης έχουν περάσει σχεδόν 50 χρόνια. Ήταν ο πρώτος που συνέλαβε την ιδέα της κυκλοφορίας στο αίμα ενός χημικού παράγοντα ο οποίος ανάλογα με τη συγκέντρωσή του ‘ενημερώνει’ τον εγκέφαλο για την κατάσταση των αποθεμάτων του λίπους που υπάρχουν στο σώμα. Με αυτόν τον τρόπο, ο εγκέφαλος προσαρμόζει ανάλογα την όρεξη και την πρόσληψη ενέργειας μέσω της τροφής. Πριν από δεκαετίες υπήρχε μόνο το μοντέλο με βάση το οποίο η ρύθμιση του σωματικού βάρους ήταν κεντρική και εκτελούνταν από δυο κέντρα (αυτό της πείνας και αυτό του κορεσμού) που βρίσκονται στην περιοχή του εγκεφάλου που ονομάζεται υποθάλαμος. Η εξέλιξη της επιστημονικής δραστηριότητας άρχισε με την πάροδο των χρόνων να συμπληρώνει επιπρόσθετους παράγοντες στο σύνθετο πάζλ του ελέγχου του σωματικού βάρους. Έτσι, φαίνεται πως η ρύθμιση της πρόσληψης τροφής είναι το σύνθετο αποτέλεσμα μιας αλληλεπίδρασης χημικών και νευρικών σημάτων μεταξύ εγκέφαλου, πεπτικού συστήματος και λιπώδους ιστού. Οι περιφερικοί ιστοί (λιπώδης ιστός και πεπτικό σύστημα) του σώματος στέλνουν συνεχώς μηνύματα πίσω στον εγκέφαλο για να τον ενημερώσουν για την κατάσταση της τροφής που έχει εισέλθει και για το στάδιο στο οποίο βρίσκεται η πέψη. Τα σήματα αυτά δρουν ουσιαστικά ως ορμόνες αφού η πληροφορία που μεταφέρουν επηρεάζει έμμεσα τη λειτουργία άλλων οργάνων. Τα οχήματα αυτών των μηνυμάτων δεν είναι άλλα από τα διάφορα νευροπεπτίδια που απαντώνται στην κυκλοφορία του αίματος. Έτσι, ο λιπώδης ιστός χρησιμοποιεί νευροπεπτίδια όπως η λεπτίνη, και η ινσουλίνη, ενώ ο γαστρεντερικός σωλήνας έχει ανάλογους ‘αγγελιοφόρους’, όπως η χολεκυστοκινίνη, το πεπτίδιο YY και το πεπτίδιο GLP-1. Η ινσουλίνη και η λεπτίνη (που εκκρίνεται από τα κύτταρα του λίπους) για παράδειγμα, ενεργοποιούν τις βιοχημικές διαδικασίες του εγκεφάλου που οδηγούν το σώμα να χρησιμοποιήσει θρεπτικά συστατικά από τα ήδη αποθηκευμένα (καταβολικές διαδικασίες). Παράλληλα, αναστέλλουν τις διαδικασίες που έχουν αντίθετη δράση, εκείνες δηλαδή που οδηγούν τον οργανισμό στο να αποθηκεύσει θρεπτικά συστατικά στα αποθέματά του (αναβολικές διαδικασίες). Από τη στιγμή που τα βιοχημικά σήματα θα φθάσουν στον εγκέφαλο διαχέονται μεταξύ των διαφόρων κέντρων του υποθαλάμου, τα οποία βρίσκονται σε άρρηκτη συσχέτιση μεταξύ τους. Ένας επιπρόσθετος ρυθμιστικός παράγοντας σε αυτή την αέναη μεταφορά σημάτων είναι τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα. Σε όλη την έκταση του υποθάλαμου υπάρχουν νευρώνες που ‘καταγράφουν’ τη συγκέντρωση της γλυκόζης. Ανάλογα με τα επίπεδά της επηρεάζεται η προαναφερθείσα ‘βιοχημική αλληλογραφία’. Ένα άλλο στοιχείο που έχει ενδιαφέρον είναι η σχέση μεταξύ μακροπρόθεσμης ρύθμισης του σωματικού βάρους και βραχυπρόθεσμου ελέγχου της έναρξης και του τερματισμού των γευμάτων. Κάθε σήμα που ελέγχει μακροπρόθεσμα το βάρος, τελικά φαίνεται πως έχει επίδραση στο μέγεθος και τη συχνότητα των γευμάτων. Η λεπτίνη, για παράδειγμα, έχει φανεί πως μειώνει την πρόσληψη τροφής μέσα από τη μείωση του μεγέθους των γευμάτων. Ουσιαστικά ενεργοποιεί τους μηχανισμούς που τερματίζουν νωρίτερα το γεύμα. Ανακεφαλαιώνοντας, η φύση δείχνει να προσπαθεί να βελτιστοποιήσει την ποσότητα του λίπους και κατ’ επέκταση του βάρους στο σώμα μας. Αυτό άλλωστε δείχνουν μελέτες στις οποίες ο χειρισμός του βάρους είχε ως αποτέλεσμα άμεση προσαρμογή της ενεργειακής πρόσληψης και κατανάλωσης του οργανισμού. Φυσικά, η όρεξή μας ελέγχεται και από άλλους ενδογενείς παράγοντες, όπως η έκφραση των γονιδίων αλλά και από εξωτερικούς παράγοντες όπως περιβαλλοντικοί, κοινωνικοί και συμπεριφοριστικοί. Η γνώση που έχει συγκεντρωθεί ως τώρα δεν φαίνεται να επαρκεί ακόμη για να εμποδίσει τους αυξητικούς ρυθμούς του φαινομένου της παχυσαρκίας. Γι’ αυτό ακριβώς, κάθε έρευνα για φαρμακευτική αντιμετώπιση της παχυσαρκίας πρέπει να λαμβάνει υπόψη και τους ποικίλους περιβαλλοντικούς παράγοντες, όπως για παράδειγμα την ευρεία χρήση τροφίμων, που εξαιτίας της ελκυστικής γεύσης και της μεγάλης ενεργειακής πυκνότητας τείνουν να παρακάμπτουν τους προαναφερόμενους ρυθμιστικούς μηχανισμούς.

Επικίνδυνα τα προϊόντα αδυνατίσματος

Ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων της Αμερικής (FDA) αναγνώρισε πρόσφατα 28 προϊόντα αδυνατίσματος τα οποία ενώ περιέχουν φαρμακευτικές ουσίες δεν τις αναγράφουν στην ετικέτα τους. Η χρήση τους λοιπόν ίσως να θέτει την υγεία των καταναλωτών σε κίνδυνο. Οι 4 δραστικές ουσίες που βρέθηκαν στα προϊόντα αυτά είναι η σιμπουτυραμίνη, η ριμοναμπάτη, η φενυτοΐνη και η φαινολοφθαλεΐνη. Πολλά από αυτά τα προϊόντα στις Ηνωμένες Πολιτείες πωλούνται ως συμπληρώματα διατροφής και μπορούν πολύ εύκολα να βρεθούν και να αγοραστούν ελεύθερα από ιστοσελίδες. Πολλά είσης ισχυρίζονται πως περιέχουν μόνο φυσικές ή φυτικές ουσίες τη στιγμή που δεν έχουν καμία έγκριση από τον FDA. Το πιο ανησυχητικό όμως είναι πως πολλές φορές περιέχουν τις παραπάνω φαμρακευτικές ουσίες σε δόσεις που υπερβαίνουν τη μέγιστη επιτρεπόμενη

Ας δούμε όμως καλύτερα ποια προϊόντα περιείχαν κάθε μια από τις ουσίες αυτές:

1. ΣΙΜΠΟΥΤΥΡΑΜΙΝΗ (ουσία που κανονικά περιέχεται στο reductil και έχει ως πιθανές παρενέργειες την αύξηση της αρτηριακής πίεσης, σπασμούς, ταχυκαρδία και διαταραχή των καρδιακών παλμών. Η ασφάλειά της επίσης δεν έχει πιστοποιηθεί σε γυναίκες που εγκυμονούν ή σε άτομα νεότερα της ηλικίας των 16 ετών.)

* 2 Day Diet
* 3 Day Diet
* 3x Slimming Power
* 5x Imelda
* Perfect Slimming
* 7 Diet Day/Night Formula
* 7 Day Herbal Slim
* 8 Factor Diet
* 24 Hours Diet
* 999 Fitness
* EssenceExtrim Plus
* Fatloss Slimming
* GMPImelda
* Perfect Slim
* Lida Dai
* Daihua Miaozi
* Slim Capsules
* Perfect Slim
* Perfect Slim
* 5xProSlim
* PlusRoyal Slimming Formula
* Slim 3 in 1 Slim
* Express 360Slim
* Tech SomotrimSuperslimTriple SlimVenom Hyperdrive 3.0 Zhen de Shou

2. ΡΙΜΟΝΑΜΠΑΤΗ (ουσία που κανονικά περιέχεται στο σκεύασμα accomplia το οποίο πρόσφατα αποσύρθηκε λόγω αυξημένου ρυθμού εμφάνισης κατάθλιψης και αυτοκτονικών επεισοδίων. Για την ακρίβεια, τα τελευταία 2 χρόνια στην Ευρώπη έχει συσχετιστεί με 5 θανάτους και 720 επεισόδια παρενεργειών.)

* Phyto Shape

3. ΦΑΙΝΥΤΟΪΝΗ (μπορεί να προκαλέσει απότομες πτώσεις στο σάκχαρο του αίματος αλλά και σύγχυση στη σκέψη)

* 3x Slimming PowerExtrim Plus

4. ΦΑΙΝΟΛΑΦΘΑΛΕΪΝΗ (πιθανά καρκινογόνος ουσία που έχει χρησιμοποιηθεί σε καθαρτικά και έχει χαρακτηριστεί τοξική)

* 8 Factor Diet
* 24 Hours Diet
* Fatloss Slimming
* Imelda Perfect Slim
* Perfect Slim
* 5xRoyal Slimming Formula
* Superslim
* Zhen de Shou

πηγή: FDA

Diet Coke Plus και FDA

Ο οργανισμός τροφίμων και φαρμάκων (FDA) της Αμερικής απέστειλε γράμμα στον διευθύνοντα σύμβουλο της Κόκα Κόλα δηλώνοντάς του πως ο ισχυρισμός της Diet Coke Plus πως αποτελεί καλή πηγή βιταμινών (όπως Β3, Β6 και Β12) και μετάλλων (όπως ψευδάργυρο και μαγνήσιο) παραβιάζει τον κανονισμό με ονομασία Federal Food, Drug and Cosmetic Act. Οι κανονισμοί προβλέπουν πως για να ονομαστεί κάτι ως plus θα πρέπει να περιέχει τουλάχιστον 10% παραπάνω ποσότητα από το θρεπτικό συστατικό σε σχέση με ανάλογα προϊόντα. Το προϊόν αυτό δηλαδή δεν έχει εναρμονιστεί με τους κανονισμούς που προσδιορίζουν τον ισχυρισμό θρεπτικού περιεχομένου «με» («plus») και άρα δε δικαιολογείται η ονομασία plus. Ο FDA κάλεσε την Κόκα Κόλα να αλλάξει την ετικέτα του εν λόγω προϊόντος. Από την πλευρά του ο εκπρόσωπος της Κόκα Κόλα απάντησε πως θα εξετάσουν πολύ σοβαρά το γράμμα του FDA και θα απαντήσουν στα μέσα Γενάρη περίπου.
Το σημείο που χρήζει παρατήρησης είναι το γεγονός πως ο FDA αναφέρει στο γράμμα πως δε θεωρεί κατάλληλη την ενίσχυση των snack foods, όπως τα ανθρακούχα αναψυκτικά.
Το θέμα παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον, εν όψει των ελληνικών μελλοντικών ισχυρισμών υγείας, και η απάντηση της Κόκα Κόλα αναμένεται με ανυπομονησία.
Καλό θα ήταν πάντως να καλύπτονται οι ανάγκες σε θρεπτικά συστατικά από φυσικά τρόφιμα όπως όσπρια, φρούτα και λαχανικά.

Το Ginkgo biloba και η νόσος Alzheimer

Τα φύλλα ή το εκχύλισμα των φύλλων του gingko biloba χρησιμοποιούνται ευρέως σε συμπληρώματα διατροφής ή σε καινοφανή τρόφιμα. Μια νέα κλινική δοκιμή πρωτογενούς πρόληψης της νόσου Alzheimer από τον DeKosky και τους συνεργάτες του έρχεται να εξετάσει την επίδραση του εκχυλίσματος Egb 761, το οποίο περιέχει 2 βασικά συστατικά: φλαβονοειδή σε ποσοστό 22% – 27% και λακτόνες τερπενίων (γκινγκολίδες και μπιλομπαλίδη) σε ποσοστά 5% έως 7%.

Τα μεν φλαβονοειδή επιδεικνύουν αντιοξειδωτική δράση και κατ’ επέκταση νευροπροστατευτική. Η γκινγκολίδη Β παρουσιάζει αντιπηκτική δράση, ενώ οι γκινγκολίδες Α και J φαίνεται να ενισχύουν τη νευρογένεση, να προστατεύουν τα νευρικά κύτταρα από δυσλειτουργία και από τον κυτταρικό θάνατο που προκαλείται από την άθροιση της πρωτεΐνης 42 του β-αμυλοειδούς (Αβ42). Ας μη λησμονούμε πως η πρωτεΐνη αυτή, η συσσώρευσή της και η φλεγμονώδης της δράση θεωρούνται κύριοι μηχανισμοί εμφάνισης της νόσου Alzheimer.

Η κλινική δοκιμή GEM περιέλαβε 3069 συμμετέχοντες που δεν είχαν αναπτύξει νοητική βλάβη ή εμφάνιζαν πολύ ήπια έκπτωση της νοητικής λειτουργίας. Άτομα που είχαν παρουσιάσει νόσο Alzheimer πριν τα 75 τους χρόνια εξαιρέθηκαν από τη δοκιμή. Τα άτομα της μελέτης χωρίστηκαν ώστε να λαμβάνουν με τυχαίο τρόπο είτε το EGb 761 (120 mgr δύο φορές/ημέρα) είτε ένα εικονικό φάρμακο. Οι ασθενείς στη συνέχεια παρακολουθήθηκαν ως προς την εμφάνιση άνοιας. Μέσα σε 6 χρόνια φάνηκε πως το EGb 761 δεν καθυστέρησε την εμφάνιση άνοιας οποιασδήποτε αιτιολογίας, συμπεριλαμβανομένης και της Alzheimer.

Καμία δράση επίσης δεν φάνηκε ως προς την πιθανή ευεργετική επίδραση του EGb 761 σε ανεπιθύμητα καρδιαγγειακά επεισόδια, στην πρόληψη του αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου ή στη μείωση των αγγειακών βλαβών που ένα εγκεφαλικό επιφέρει.

Η σχέση του EGb 761 με την καρδιαγγειακή νόσο φαίνεται να είναι πιο πολύπλοκη τελικά, καθώς 25% των συμμετεχόντων που έλαβαν το συγκεκριμένο εκχύλισμα και είχαν καρδιαγγειακή νόσο, πριν το διαχωρισμό τους σε σχέση με το αν θα λάμβαναν το EGb 761 ή το εικονικό φάρμακο, παρουσίασαν τελικά αυξημένο κίνδυνο για εμφάνιση άνοιας. Το συμπέρασμα στο οποίο κατέληξαν οι ερευνητές είναι πως πιθανότατα για άτομα ηλικίας μεγαλύτερης των 75 ετών που έχουν καρδιαγγειακή νόσο, η χρήση του Ginkgo Biloba να ενέχει κινδύνους.

Αποτελέσματα παλαιότερων κλινικών δοκιμών που πραγματοποιήθηκαν μέσα στην τελευταία δεκαετία και εξέτασαν τη δράση του στη νοητική λειτουργία, απέδωσαν μεικτά αποτελέσματα. Το στοιχείο που δεν μπορεί να προσδιορισθεί μετά από 2 δεκαετίες έρευνας είναι η ταυτότητα των βιοδραστικών ουσιών του συγκεκριμένου εκχυλίσματος. Η πολύ πρόσφατη κλινική δοκιμή GEM αποτελεί τη μεγαλύτερη, μέχρι τώρα, τόσο σε αριθμό συμμετεχόντων όσο και χρονική διάρκεια, προσπάθεια. Οι παλιότερες έρευνες ήταν ή πολύ μικρότερες σε μέγεθος ή πολύ πιο βραχύχρονες.

Γεγονός πάντως αποτελεί πως απαιτούνται πολύ περισσότερες έρευνες για να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα σχετικά με την αποτελεσματικότητα του Ginkgo Biloba στη νόσο Alzheimer και κατ’ επέκταση στην άνοια. Αν κάποια στιγμή βρεθεί κάποια ευεργετική επίδραση για μια ουσία, σίγουρα αυτή θα πρέπει να δίνεται στα πρώτα στάδια έκπτωσης της νοητικής λειτουργίας, ώστε να προληφθεί η εξέλιξη της εκφυλιστικής αυτής νόσου.

Μέχρι να έρθουν στο φως τα απαραίτητα επιστημονικά δεδομένα που να τεκμηριώνουν την οποιαδήποτε δράση αυτού του εκχυλίσματος, καλό θα ήταν να μη συνιστάται ή χρησιμοποιείται οποιοδήποτε συμπλήρωμα διατροφής που περιέχει Ginkgo Biloba, δεδομένων και των πιθανών προαναφερόμενων ανεπιθύμητων παρενεργειών. Οι ασθενείς και οι επαγγελματίες της υγείας ας αφήσουν τις φρούδες ελπίδες και ας εκτιμήσουν τη γνώση που μας παρέχουν τα υπάρχοντα δεδομένα.

Το καλό λίπος του σώματος

Μέσα από εκατοντάδες επιστημονικές έρευνες και μη εύστοχη ίσως επικοινωνιακή τακτική, έχει περάσει στο κοινό η άποψη πως οποιοδήποτε τρόφιμο περιέχει λιπαρά είναι δυνητικά επιβλαβές για τον ανθρώπινο οργανισμό. Μάταια προσπαθούν οι διαιτολόγοι να διευκρινίσουν πως δεν είναι όλα τα είδη των λιπών βλαβερά και πως τα λιπίδια αποτελούν μια μεγάλη κατηγορία ενώσεων με πολλές υποκατηγορίες. Έτσι, η χοληστερόλη ανήκει σε διαφορετική κατηγορία λιπαρών από τα τριγλυκερίδια, ενώ τα μονοακόρεστα λιπαρά οξέα διαφέρουν από τα πολυακόρεστα, τα κορεσμένα και τα τρανς λιπαρά οξέα ως προς το λειτουργικό τους αποτέλεσμα στα λιπίδια του αίματος.

Μια άλλη ειδοποιός διαφορά των λιπών εντοπίζεται ως προς την πηγή προέλευσής τους. Υπάρχουν λοιπόν τα λιπαρά που ο οργανισμός λαμβάνει μέσω της τροφής αλλά και αυτά που συνθέτει αφού πρώτα έχει διασπάσει αυτά που έλαβε από τα τρόφιμα που κατανάλωσε. Αυτό συμβαίνει επειδή ακριβώς ο οργανισμός πρέπει να μετατρέψει τα θρεπτικά συστατικά που λαμβάνει με την τροφή σε ουσίες που έχουν τέτοια δομή ώστε να είναι αφομοιόσημες και αξιοποιήσιμες από το σώμα. Έτσι, μπορεί να λαμβάνουμε λιπαρές ουσίες από τις τροφές, αλλά αυτές πρέπει πρώτα να διασπαστούν και να μετατραπούν σε λιπαρές ουσίες που μπορεί να χρησιμοποιήσει ο οργανισμός. Επιπρόσθετα, μέσα από αυτές τις διαδικασίες διάσπασης (καταβολισμός) και επανασύνθεσης (αναβολισμός) παράγεται η απαραίτητη ενέργεια που χρειάζεται το σώμα μας για να επιτελέσει τις διάφορες ζωτικές λειτουργίες.

Με τα μέχρι τώρα υπάρχοντα δεδομένα, τα κορεσμένα και τα τρανς λιπαρά από τη διατροφή είναι βλαβερά για τον οργανισμό, αφού τα πρώτα αυξάνουν την ολική και την ‘κακή’ χοληστερίνη, ενώ τα δεύτερα επιπλέον ελαττώνουν την ‘καλή’ χοληστερίνη. Τα μονοακόρεστα λιπαρά οξέα από την άλλη πλευρά, μειώνουν τα τριγλυκερίδια και αυξάνουν την ‘καλή’ χοληστερίνη. Τα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα (ω-3 και ω-6) όταν αντικαταστήσουν τα κορεσμένα λιπαρά οξέα της δίαιτας μπορούν να μειώσουν τα τριγλυκερίδια και τη χοληστερόλη του αίματος.

Από πολύ πρόσφατη έρευνα όμως που διενήργησε ο Hotamisligil και οι συνεργάτες του προέκυψε το εξής ενδιαφέρον συμπέρασμα: ‘τελικά ίσως το λίπος που παράγει το ίδιο το σώμα από το ήδη υπάρχον και αποθηκευμένο λίπος να είναι ευεργετικό για τον οργανισμό’. Η έρευνα δημοσιεύθηκε στην έγκριτη επιστημονική επιθεώρηση ‘Cell’ και εστίασε σε ένα συγκεκριμένο λιπαρό οξύ, το παλμιτελαϊκό. Αυτό το λιπαρό οξύ συντίθεται στον οργανισμό μέσω μιας διαδικασίας κατά την οποία ο οργανισμός παράγει λίπος από το λίπος του σώματός του. Η διαδικασία ονομάζεται de novo σύνθεση λιπαρών. Σε αντίθεση με τα άλλα λιπαρά οξέα που χρησιμεύουν για την παραγωγή ενέργειας, το παλμιτελαϊκό οξύ δρα σαν ορμόνη μέσα στον οργανισμό και έχει ευεργετικά αποτελέσματα, καθώς π.χ διευκολύνει τη δράση της ινσουλίνης.

Ο Hotamisligil και η ομάδα του μελέτησαν ποντίκια τα οποία έφεραν δύο γενετικές μεταλλάξεις που τα προστάτευαν έναντι του σακχαρώδους διαβήτη και της παχυσαρκίας που οφείλεται στην υπερβολική λήψη τροφής. Εκείνο που κατάφερε να ανακαλύψει είναι το μηχανισμό με τον οποίο οι μεταλλάξεις αυτές προστάτευαν από τις ασθένειες. Τα ποντίκια αυτά είχαν ένα λιπιδαιμικό προφίλ πλούσιο σε παλμιτελαϊκό οξύ που δε μπορούσε να εξηγηθεί από τη διατροφή, καθώς αυτή συνήθως περιέχει πολύ μικρές ποσότητες σε παλμιτελαϊκό οξύ. Το τελευταίο βοηθούσε τη γλυκόζη να περνά μέσα στους μυς των ποντικιών και επίσης εμπόδιζε το συκώτι να παράγει περιττό λίπος, προστατεύοντάς το έτσι από τη γνωστή σε όλους λιπώδη διήθηση.

Ένα νέο λιπαρό οξύ φαίνεται να ανακαλύπτεται λοιπόν, με πολλές πιθανές ρυθμιστικές δράσεις σε ολόκληρο το μεταβολισμό του ανθρώπου. Απομένει να γίνουν παραπέρα έρευνες για να διευκρινιστεί πλήρως ο ρόλος του παλμιτελαϊκού οξέος και ίσως πλέον να καθοδηγηθεί από τον άνθρωπο η παραγωγή του προς όφελος ασθενειών όπως η παχυσαρκία και ο σακχαρώδης διαβήτης. Ο κανόνας πως ‘όσο τα λιπίδια του οργανισμού αυξάνονται αρρωσταίνουμε και όσο ελαττώνονται γινόμαστε υγιέστεροι’ φαίνεται πως πλέον αρχίζει να αμφισβητείται.

Γενετικά τεστς και δίαιτες

1. Η επιστημονική άποψη του καθηγητή γενετικής και πρύτανη του Πανεπιστημίου Πατρών από το 1994, κου Αλαχιώτη:

http://tovima.dolnet.gr/print_article.php?e=B&f=15495&m=H08&aa=1

2. Η άποψη του αντιπροέδρου του Ελληνικού Ινστιτούτου Διατροφής, κου Κωνσταντίνου Ξένου:

http://www.protothema.gr/content.php?id=17011

Τα συμπεράσματα δικά σας.

Προσωπικά, ως υποψήφιος διδάκτωρ διατροφογενετικής, τάσσομαι με την 1η άποψη.

Φάρμακα κατά της παχυσαρκίας: ποιό το μέλλον τους;

Παρά το γεγονός πως η παχυσαρκία είναι πολυπαραγοντική νόσος, η βιομηχανία φαρμάκων, όπως και πολλοί συμπολίτες μας, έχουν πειστεί εδώ και χρόνια πως η λύση στο πρόβλημα θα δοθεί από ένα χάπι. Έτσι, στο πέρασμα του χρόνου έχουν εμφανιστεί διάφορα φαρμακευτικά σκευάσματα τα οποία δρουν με διαφορετικό μηχανισμό το καθένα και περιέχουν διαφορετική δραστική ουσία. Ως εκ τούτου έχουν διαφορετικές παρενέργειες όσο και διαφορετική αποτελεσματικότητα.

Η ορλιστάτη για παράδειγμα, είναι η χημική ουσία που εμποδίζει την απορρόφηση του διατροφικού λίπους από το γαστρεντερικό σωλήνα. Για την ακρίβεια, η ουσία αυτή αναστέλει τη λειτουργία ενός ενζύμου (παγκεατική λιπάση) το οποίο διασπά τα τριγλυκερίδια της τροφής στο έντερο. Έτσι, τα τριγλυκερίδια, αφού δεν μπορούν να διασπαστούν, δεν είναι δυνατόν και να απορροφηθούν περαιτέρω. Η ορλιστάτη όμως μπορεί να αναστείλει την απορρόφηση μόνο του 30% του λίπους που κάποιος προσλαμβάνει μέσω της διατροφής του.

Γι’ αυτό ακριβώς το λόγο δρα επικουρικά στη διατροφή, η οποία πρέπει να είναι χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά. Σε αντίθετη περίπτωση παρατηρείται στεατόρροια, μια κατάσταση κατά την οποία το λίπος που δε μπορεί να απορροφηθεί από το έντερο αποβάλλεται μέσω των κοπράνων. Επιπρόσθετα, οι λιποδιαλυτές βιταμίνες (Α,Κ,Ε,D) δεν μπορούν να απορροφηθούν από τις τροφές εξαιτίας της δράσης του φαρμάκου. Έτσι, συνήθως συστήνεται επιπρόσθετα η λήψη πολυβιταμινούχου συμπληρώματος ταυτόχρονα.

Η σιβουτραμίνη αποτελεί τη δραστική ουσία ενός άλλου φαρμάκου το οποίο έχει επιστρατευτεί ενάντια στην παχυσαρκία. Ο τρόπος δράσης διαφέρει σε αυτή την περίπτωση. Η ουσία αυτή ελαττώνει την όρεξη του οργανισμού και κατ’ επέκταση την υπερβολική πρόσληψη θερμίδων. Παρενέργειές της είναι δυνητικά η αύξηση της αρτηριακής πίεσης, ναυτία, αίσθηση παράξενης γεύσης και πιο σπάνια αλλαγές στην ψυχική διάθεση, παραισθήσεις και καρδιακές αρρυθμίες.

Τέλος η ριμοναμπάτη αποτελεί το πιο πρόσφατο κατασκεύασμα που έχουν επιστρατεύσει οι φαρμακοβιομηχανίες απέναντι στην παχυσαρκία. Πρόκειται για μια ουσία η οποία δρα όπως περίπου η σιβουτραμίνη και μειώνει την όρεξη του οργανισμού ακολουθώντας όμως ένα διαφορετικό βιοχημικό μονοπάτι, αυτό του δικτύου των ενδοκαναβιδοειδών υποδοχέων. Ο ρόλος του ήταν επίσης επικουρικός σε μια προσεγμένη διατροφή που συνοδεύεται από συστηματική φυσική δραστηριότητα.

Το φάρμακο κυκλοφόρησε το 2006 και μόλις στις 23 Οκτρωβρίου 2008 αποσύρθηκε από την αγορά μετά από απόφαση της Επιτροπής για τα Φαρμακευτικά Προϊόντα Ανθρώπινης Χρήσης (CHMP) της Ευρωπαίκής Ένωσης. Φάνηκε πως τελικά οι παρενέργειες του χαπιού ήταν περισσότερες από τα οφέλη και πως επιπρόσθετα ήταν συχνότερες στην πραγματική ζωή σε σχέση με τις κλινικές δοκιμασίες που έγιναν πριν την κυκλοφορία του. Οι παρενέργειες αυτές δεν είναι καθόλου αμελητέες.

Επειδή η ριμοναμπάτη δρα στο πολύπλοκο κεντρικό νευρικό σύστημα του ανθρώπου οι συνέπειες μπορεί να είναι απρόβλεπτες. Συχνά οι ασθενείς παρουσίαζαν δριμεία κατάθλιψη και σπανιότερα τάσεις αυτοκτονίας. Η συνολική δράση της ουσίας ήταν τέτοια που φαίνεται πως συνέβαλε στην εξέλιξη νευροεκφυλιστικών ασθενειών, όπως της πολλαπλής σκλήρυνσης, της νόσου Αλζάιμερ κ.α. Τί μας επιφυλάσσει λοιπόν το μέλλον των χαπιών ενάντια στην παχυσαρκία;

Στις 22 Οκτωβρίου 2008, δημοσιεύθηκε στην έγκριτη επιθεώρηση Lancet μια μικρή (συγκρίθηκαν ομάδες των 50 ατόμων) κλινική δοκιμή φάσης ΙΙ για μια νέα φαρμακευτική ουσία που βοηθά στην απώλεια του βάρους. Η ουσία ονομάζεται τεσοφενσίνη και μέχρι τώρα η έρευνα είχε εστιάσει στο ρόλο της σε ασθένειες όπως η Αλζάιμερ και η Πάρκινσον. Τα αποτελέσματα όμως ήταν απογοητευτικά. Η δράση της ουσίας αυτή επικεντρώνει ξανά στην απώλεια της όρεξης αλλά και στην αύξηση του βασικού μεταβολικού ρυθμού. Οι ερευνητές βασίζουν τις ελπίδες τους στο γεγονός πως η συγκεκριμένη ουσία φαίνεται να έχει επιπλέον αντικαταθλιπτικές ιδιότητες.

Μέχρι στιγμής οι κλινικές δοκιμές έχουν ανιχνεύσει τις εξής παρενέργειες: ξηροστομία, αϋπνία, ταχυκαρδία, δυσκοιλιότητα, ναυτία, διάρροια και αύξηση της αρτηριακής πίεσης. Όλες αυτές οι παρενέργειες έχουν ήδη παρατηρηθεί και σε προηγούμενα χάπια. Μένει μόνο να φανεί αν α) τελικά η καινούργια φαρμακευτική ουσία θα πάρει έγκριση κυκλοφορίας, β) αν έχει δυνητικά και άλλες σοβαρότερες παρενέργειες και γ) είναι τελικά και πόσο, αποτελεσματική στην απώλεια βάρους.

Αν και μέχρι να διεξαχθούν οι μεγαλύτερου εύρους κλινικές δοκιμές φάσης ΙΙΙ για την καινούρια φαρμακευτική ουσία και μέχρι οι φαρμακευτικές εταιρείες να καταλήξουν στο θαυματουργό χάπι κατά της παχυσαρκίας, ας προσπαθήσουμε όλοι να κατανοήσουμε πως πάντα ο ρόλος των χαπιών αυτών ήταν επικουρικός σε έναν ισορροπημένο τρόπο ζωής που περιλαμβάνει υγιεινή διατροφή και συστηματική σωματική άσκηση. Το να μετατίθεται η ελπίδα της θεραπείας της παχυσαρκίας αποκλειστικά σε ένα χάπι είναι μάλλον ουτοπία.

Ας μην λησμονούμε επίσης πως η κοινωνική ασφάλιση πλέον δεν αποζημιώνει φάρμακα που προορίζονται για την καταπολέμηση της παχυσαρκίας, της φαλάκρας, της στυτικής δυσλειτουργίας, του καπνίσματος, των ρυτίδων, των κιρσών και της φλεβίτιδας, όπως επίσης και αντισυλληπτικά και βιταμίνες (Υπουργείο Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας: Αρ. Πρ. Φ. 42000/15995/1456). Τα φάρμακα αυτά θεωρούνται πλέον ‘φάρμακα lifestyle’ και τα χαρακτηριστικά τους προσδιορίζονται από απόφαση του ΕΟΦ (Αρ. Πρ. 38945/11-6-2008). Μέχρι λοιπόν να υπάρξουν νεότερες εξελίξεις είναι μια θαυμάσια ευκαιρία η ανέξοδη υγιεινή διατροφή να γίνει το επίκεντρο της θεραπείας της παχυσαρκίας.

Τα νέα είδη λιπαρών στα προϊόντα με χαμηλά τρανς λιπαρά

Το 2003, ο αμερικανικός οργανισμός τροφίμων και φαρμάκων έθεσε νέους κανόνες σχετικά με τη σήμανση των τρανς λιπαρών οξέων στα τρόφιμα. Ως γνωστόν, τα λιπαρά αυτά έχουν τετραπλή ανεπιθύμητη δράση: αυξάνουν την ‘κακή χοληστερίνη’ (LDL), μειώνουν την ‘καλή χοληστερίνη’ (HDL), αυξάνουν τα τριγλυκερίδια στο πλάσμα του αίματος και αυξάνουν τη λιποπρωτεΐνη α του αίματος, η οποία, όπως και οι προηγούμενοι τρεις παράγοντες, έχει συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακών και εγκεφαλικού επεισοδίου.

Η καινούργια νομοθεσία απαιτεί πλέον από τις εταιρείες να αναγράφουν στις ετικέτες των τροφίμων την περιεκτικότητα σε τρανς λιπαρά οξέα όταν αυτή ξεπερνά τα 0,5 γρ./μερίδα τροφίμου. Η αλλαγή αυτή της νομοθεσίας ώθησε τις εταιρείες λιπών και ελαίων να προσαρμοστούν τάχιστα και να χρησιμοποιήσουν νέες τεχνολογίες και νέα συστατικά. Πώς λοιπόν οι εταιρείες τροφίμων κατάφεραν να μειώσουν ή και να ελαχιστοποιήσουν την περιεκτικότητα των τροφίμων σε τρανς λιπαρά οξέα;

Έντονο είναι το ενδιαφέρον για την ασφάλεια των τρανς λιπαρών αφού για χρόνια αποτελούσαν εναλλακτική λύση στο ζωικό βούτυρο και το λαρδί των επεξεργασμένων τροφίμων. Επίσης, ενδιαφέρον στοιχείο αποτελεί η παρατήρηση της μεγάλης μείωσης του καρδιαγγειακού κινδύνου με έστω και μικρή μείωση της κατανάλωσης τρανς λιπαρών.

Από τα τρόφιμα που περιέχουν μερικώς υδρογονωμένα φυτικά λιπαρά, τη μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε τρανς λιπαρά οξέα έχουν τα διάφορα λάδια τηγανίσματος, τα κέικ και τα σχετιζόμενα με αυτά αρτοσκεύασματα και γλυκά ζαχαροπλαστείου, οι τυρόπιτες και τα σχετικά προϊόντα με σφολιάτα, βούτυρο και ζωικά κρέατα (π.χ πίτσα ή ζαμπονόπιτα) ή ζάχαρη (π.χ μπουγάτσα), οι σκληρές και όχι οι μαλακές μαργαρίνες, τα μπισκότα και τα κράκερ, οι τηγανιτές πατάτες, τα τσιπς και τα παρόμοια σνακς (γαριδάκια, γκοφρέτες κ.λ.π.), τα πλήρη γαλακτοκομικά και τα ζωικά προϊόντα αλλά και οι διάφορες έτοιμες σάλτσες (σόρτενινγκς) που χρησιμοποιούν οι νοικοκυρές.

Εντυπωσιακό είναι το παράδειγμα της Δανίας, στην οποία η μέση κατανάλωση τρανς λιπαρών οξέων μειώθηκε από 8.5 γρ. την ημέρα ανα άτομο στα 2.6 γρ. την ημέρα ανα άτομο μέσα σε 20 χρόνια (1976-1996). Με αυτή τη μείωση, ίσως επίσης να συσχετίζεται η ταυτόχρονη μείωση των θανάτων από καρδιαγγειακά κατά 50%. Πώς όμως επιτεύχθηκε κάτι τέτοιο; Μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα οι Δανοί μείωσαν το τηγάνισμα με έλαια τα οποία ήταν πλούσια σε τρανς λιπαρά, αλλά μείωσαν και την περιεκτικότητα των μαργαρινών σε τρανς λιπαρά οξέα.

Οι σύγχρονες εταιρείες τροφίμων χρησιμοποιούν μια σειρά απο τεχνολογίες για να κατασκευάζουν όχι μόνο προϊόντα με χαμηλά τρανς λιπαρά αλλά και με συγκεκριμένο ευνοϊκό για τον άνθρωπο λιπιδικό προφίλ. Οι τεχνολογίες αυτές μπορούν να συνοψιστούν στις παρακάτω:

• τροποποίηση της διαδικασίας χημικής υδρογόνωσης των λιπών, ώστε αυτή να παράγει μερικώς υδρογονωμένα λίπη και έλαια που έχουν πολύ μικρή περιεκτικότητα σε τρανς λιπαρά οξέα. Η τροποποίηση περιλαμβάνει αλλαγή των παραμέτρων της πίεσης της θερμοκρασίας και της συγκέντρωσης του καταλύτη (που συνήθως είναι το νικέλιο).
• Χρησιμοποίηση καινούργιων τεχνικών γενετικής μηχανικής και αναπαραγωγής φυτών ώστε να παραχθούν ελαιόκαρποι με τροποποιημένη σύσταση λιπαρών οξέων.
• Χρησιμοποίηση τροπικών ελαίων (φοινικέλαιο, φοινικικό πυρηνέλαιο, έλαιο καρύδας, τα οποία όμως έχουν μεγάλη περιεκτικότητα σε κορεσμένα λιπαρά οξέα) και κλασμάτων αυτών.
• Διεστεροποίηση μικτών ελαίων. Η διαδικασία αυτή είναι παρόμοια με τη διαδικασία μερικής υδρογόνωσης και ουσιαστικά αντικαθιστά τα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα με κορεσμένα.
• Άλλες πατενταρισμένες διαδικασίες υδρογόνωσης ή ηλεκτροχημικής υδρογόνωσης, οι οποίες χρησιμοποιούν διαφορετικές μορφές καταλύτη νικελίου ή συνδυασμό καταλυτών (νικελίου και παλλάδιου) και διαφορετικά έλαια ως πρώτες ύλες, π.χ ηλιέλαιο, κραμβέλαιο, βαμβακέλαιο ή σογιέλαιο. Αυτές μάλιστα έχουν κατορθώσει να παράξουν μαργαρίνες με λιγότερα από 10% ή μηδενικά τρανς λιπαρά οξέα.

Τα λάδια που παράγονται από τις αναβαθμισμένες διαδικασίες παραγωγής φυτών και γενετικής μηχανικής έχουν εξαιρετικό ενδιαφέρον. Για παράδειγμα, το 1983 εισήχθη από την Ρωσία τις Ηνωμένες Πολιτείες ένας ειδικός τύπος ηλιελαίου που ήταν πλούσιος σε ελαϊκό οξύ (μονοακόρεστο λιπαρό οξύ που αποτελεί το κύριο συστατικό του ελαιόλαδου). Το ηλιέλαιο αυτό είχε μεγαλύτερο χρόνο ζωής και αυξημένη οξειδωτική σταθερότητα σε σχέση με το κοινό ηλιέλαιο (το οποίο είναι πλούσιο στην αντιοξειδωτική βιταμίνη Ε).

Το τελευταίο έχει μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε λινελαϊκό οξύ και απαιτεί τη διαδικασία της υδρογόνωσης για να γίνει ακόμη πιο ανθεκτικό στις διαδικασίες της οξείδωσης (βαθύ τηγάνισμα). Με τη βοήθεια της γενετικής μηχανικής έχει παραχθεί ένα ανθεκτικότερο στο βαθύ τηγάνισμα σογιέλαιο και κραμβέλαιο με μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε ελαϊκό οξύ και μικρότερη σε λινολενικό οξύ.

Η διαδικασία της κλασματοποίησης αποτελεί ακόμα έναν τρόπο απομόνωσης ελαίων με ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά. Ως κλασματοποίηση νοείται η διαδικασία απομόνωσης επιμέρους κλασμάτων των αρχικών ελαίων. Έτσι, από το φοινικέλαιο, το βαμβακέλαιο και το έλαιο της καρύδας αποσπώνται κλάσματα αυτών, όπως η φοινικελαΐνη (μαλακό λίπος που χρησιμοποιείται στα λάδια μαγειρέματος ή σαλάτας) ή η φοινικοστεαρίνη (σκληρό λίπος που χρησιμοποιείται στις μαργαρίνες, τα έλαια τηγανίσματος και στα σόρτενινγκς).

Από το φοινικέλαιο επίσης εξάγεται ειδικό κλάσμα ελαίου το οποίο περιέχει 0% τρανς λιπαρά οξέα και χρησιμοποιείται στην αρτοποιία, τη ζαχαροπλαστική και στις διαδικασίες που περιλαμβάνουν βαθύ τηγάνισμα.

Η διεστεροποίηση, όπως προαναφέρθηκε, αποτελεί ακόμα μια διαδικασία κατά την οποία αναμιγνύονται σκληρά λίπη (φοινικέλαιο, φοινικοστεαρίνη και πλήρως υδρογονωμένα φυτικά έλαια) με υψηλό βαθμό κορεσμένων λιπαρών οξέων με εδώδιμα υγρά λίπη. Το αποτέλεσμα της μίξης σε ειδικές συνθήκες είναι η παραγωγή λιπών με ανάμεικτες ιδιότητες.

Η διεστεροποίηση μπορεί να είναι είτε χημική είτε ενζυματική και χάρη σε αυτή έχουν παραχθεί μαργαρίνες με καθόλου τρανς λιπαρά, αλλά με αρκετά υψηλή περιεκτικότητα σε κορεσμένα λιπαρά. Αν δηλαδή μια συμβατική μαργαρίνη περιέχει από 8.5% έως 23.4% κορεσμένα λιπαρά και 15% έως 28% τρανς λιπαρά οι μαργαρίνες νέας γενιάς μπορούν να περιέχουν 0% τρανς λιπαρά, αλλά 32% κορεσμένα λιπαρά.

Ένα από τα αποτελέσματα των παραπάνω διεργασιών ήταν η μείωση της μέσης περιεκτικότητας των μαργαρινών σε τρανς λιπαρά οξέα από 80γρ./100γρ. προϊόντος το 1980 στα 40-70γρ./100γρ. το 2000. Οι σύγχρονες μαλακές μαργαρίνες, βέβαια, μπορεί να περιέχουν από 0% μέχρι και 6% τρανς λιπαρά.

Τέλος, αξίζουν αναφοράς κάποια τελευταίας τεχνολογίας έλαια που κυκλοφορούν πλέον στον Καναδά και θεωρούνται ως λειτουργικά προϊόντα. Τα έλαια αυτά είτε περιέχουν τριγλυκερίδια μεσαίας αλύσου είτε μια άλλη κατηγορία λιπαρών ουσιών, τα διακυλογλυκερίδια.

Αυτές οι δύο κατηγορίες λιπαρών ουσιών (διακυλογλυκερίδια,τριγλυκερίδια μεσαίας αλύσου) δεν αποθηκεύονται στο σώμα ως λίπος, αλλά μεταβολίζονται αμέσως από τον οργανισμό. Επίσης, υπάρχουν εκδοχές αυτών των ελαίων οι οποίες είναι εμπλουτισμένες με ω-3, ω-6 λιπαρά οξέα και φυτοστερόλες. Έτσι, τα έλαια αυτά θεωρούνται πως βοηθούν στη μείωση του βάρους και της κακής χοληστερίνης (LDL) του αίματός μας.

Όσο λοιπόν η τεχνολογία συνεχίζει να εξελίσσεται, τόσο θα βλέπουμε καινούργια προϊόντα στα ράφια των σούπερ μάρκετ. Για όλα τα είδη επεξεργασίας τροφίμων, όμως, πάντα θα υπάρχει ένα τίμημα. Στην περίπτωση των προϊόντων με χαμηλά τρανς λιπαρά, το κόστος είναι η αύξηση της περιεκτικότητας σε κορεσμένα λιπαρά, που δημιουργείται από την αντικατάσταση των ελαίων που προαναφέρθηκαν.

Επιπρόσθετα, απαραίτητη προϋπόθεση για την αρμονική συνύπαρξη με τη νέα αυτή μορφή διατροφής των λειτουργικών ελαίων είναι η τήρηση αυστηρών κανόνων ασφαλείας οι οποίοι θα εγγυηθούν ‘ηρεμία’ σε ένα διαταραγμένο περιβάλλον συχνών διατροφικών κρίσεων.